Toelichting op de samenstelling van de lasten in 2023
De activiteit inrichting en onderhoud buitenruimte (verkeer en vervoer) omvat 36% van de lasten van dit programma en de activiteit inrichting en onderhoud buitenruimte (economische havens en waterwegen) omvat 4% van de lasten van dit programma. Er is circa 32% van het geld besteed aan afvalverwijdering en afvalstoffenheffing en 15% van de lasten betreft de vervanging en het onderhoud van het rioolstelsel in de stad. Aan handhaving in de openbare ruimte en is 6% besteed. Het beheer van het openbaar groen bedraagt ongeveer 4%. Aan overig beheer is 3% besteed.

Toelichting op de dekking van het programma in 2023
De activiteiten binnen dit programma worden voor 55% gedekt uit heffingen (met name afvalstoffenheffing en rioolheffing). 36% is gedekt uit algemene en/of gemeentebrede middelen. De overige 9% komt uit huren en pachten van strandexploitatie en kiosken, leges, onttrekkingen uit reserves e.d.

Resultaten
Het programma Buitenruimte sluit af met een positief resultaat van € 12,7 mln. ten opzichte van de begroting. De afwijkingen zijn verderop in dit hoofdstuk nader toegelicht. De belangrijkste resultaten zijn:

• Door vacatures die moeilijk in te vullen zijn (o.a. handhaver en vegers) is er een voordeel behaald op de personele kosten. Als gevolg van meer vraag vanuit de stadsdelen zijn er meer declarabele uren gerealiseerd dan begroot. Tevens zijn de salarissen van de boa’s in oktober met terugwerkende kracht vanaf 1 juli structureel verhoogd. (per saldo € 3,5 mln. V).
• Op afvalverwijdering is het voordeel met name ontstaan omdat de hoeveelheid huishoudelijke afval is afgenomen en door de aanpassing van de inzameling van plastic- en blikverpakkingen en drankkartons (PMD)(RIS 313766 ) . Daarnaast zijn er door de groei van de stad meer inkomsten. Het administratief technisch exploitatieresultaat ad. € 3,0 mln. van de activiteit Afvalverwijdering & Afvalstoffenheffing in dit programma wordt verrekend met het nadeel ad. € 3,0 mln. op dividend HMS dat is ontstaan in programma 15. Daarnaast is er € 7,0 mln. toegevoegd aan de voorziening afvalstoffenheffing vanwege het gesloten systeem van de doelheffing. Voor een nadere toelichting over afvalstoffenheffing zie het onderdeel reserves, voorzieningen en investeringen.
• Er zijn door verschillende oorzaken (o.a. capaciteit en levertijden) onderhoudsprojecten van kunstwerken verschoven in de tijd. Verder is na de inspectie aan de kademuur van de Dr. Lelykade (kademuur 2 ^e haven Scheveningen) een noodmaatregel getroffen om straat- en grondverzakkingen te voorkomen (per saldo € 1,0 mln. V).
• De besteding van exploitatieprojecten is o.a. afhankelijk van het uitvoeringsmoment en kent een grillig verloop tussen jaarschijven. De onderbesteding van 2023 wordt conform de afspraken gedoteerd aan de reserve werk met werk/kunstwerken, zodat dit beschikbaar blijft voor uitvoering van de MJPK (€ 1,8 mln. V).
• In 2023 is na de samenvoeging van het veegbedrijf met het Haags werkbedrijf ook verder gewerkt aan de administratieve afronding van de overname. Op grond van de overname overeenkomst behoort het vermogen van het HWB toe aan de gemeente. Op basis van de liquidatie balans is er meer vermogen overgedragen aan de gemeente (€ 0,7 mln. V). Bij de resultaatbestemming wordt voorgesteld om dit bedrag toe te voegen aan de reserve 1 straatreinigingsorganisatie om aan de juridische verplichtingen te kunnen voldoen.
• Gemeenten zijn verplicht om de rente van investeringen toe te rekenen aan de begrotingsactiviteit die bij de investering hoort. Dit gebeurt met de omslagrente. In de begroting is een omslagrente van 1% begroot. De daadwerkelijke omslagrente komt uit op 0,45% zoals toegelicht in de paragraaf financiering. Dit betekent dat het omslagpercentage meer afwijkt dan de maximale toegestane afwijking van 0,5%. Hierdoor is Den Haag verplicht om de omslagrente na te calculeren. Dit leidt tot een voordeel op programma Buitenruimte/activiteit Inrichting en onderhoud Buitenruimte. Hier tegenover staat een nadeel op programma Financiën. Per saldo is het effect neutraal (€ 0,6 mln. V.).
• De juridische kosten voor bezwaar- en beroepsprocedures zijn aanzienlijk hoger vanwege complexere zaken dan ingeschat. Hierdoor zijn meer uren door de juristen in rekening gebracht. (€ 1,5 mln. N)
• Instellen voorziening prijscompensatie/nadeelcompensatie voor de onderdelen wegen, tunnels en kademuren (€ 2,0 mln. N).
• De reserve 1SRO is lager dan het drempelbedrag en is daarom vrijgevallen (€ 2,2 mln. V), bij de resultaatbestemming wordt voorgesteld dit bedrag weer opnieuw toe te voegen aan de reserve.

Neutrale ontwikkelingen

• Er is per saldo € 1,2 mln. minder aan lasten gerealiseerd en minder onttrokken uit diverse reserves en uitgaven gedekt uit subsidies en voorzieningen.

Verschillen 2023 t.o.v. 2022
De lasten in 2023 zijn € 106,8 mln. hoger dan in 2022. Dit heeft vooral betrekking op de activiteit afvalverwijdering en afvalstoffenheffing voor € 96,5 mln.  Dit is verplaatst van programma 3 Duurzaamheid naar programma 9 Buitenruimte. Daarnaast zijn de kosten voor onderhoud en vervanging van de riolering ook gestegen met € 3,2 mln. Hier staan extra baten rioolheffing tegenover. € 1,5 mln. hogere kapitaallasten als gevolg van gedane investeringen in 2022. De overige beheerlasten buitenruimte (zoals extra groen, populierenvervangingsplan, wegonderhoud en civiele kunstwerken) zijn € 5,6 mln. hoger.Daarnaast is er voor € 15,1 mln. minder gedoteerd aan reserves. Dit komt met name doordat er in 2022 initiële stortingen aan de reserves verduurzaming openbare verlichting (€ 12 mln.) en reserve 1 straatreinigingsorganisatie (€ 2,9 mln.) hebben plaatsgevonden.  

De baten zijn € 117,9 mln. hoger dan in 2022. Dit komt voor € 112,2 mln. omdat de activiteit afvalverwijdering en afvalstoffenheffing is verplaatst van programma 3 Duurzaamheid naar programma 9 Buitenruimte.  Daarnaast zijn de baten rioolheffing € 6,8 mln. hoger door meer huisaansluitingen en door een indexatie van het tarief. De overige opbrengsten zijn per saldo € 1.1 mln. lager

Daarnaast is er voor € 6,8 mln. minder onttrokken aan reserves. Dit betreft voor € 6,0 mln. de reserve werk met werk en kunstwerken. Tevens is er € 1,7 mln. minder onttrokken in het kader van verduurzamen van openbare verlichting, en € 1,0 mln. meer uit de reserve 1 straatreinigingsorganisatie. Daarnaast is er € 1,0 mln. minder vrijgevallen uit voorzieningen.

Toelichting lasten en baten
In 2023 is op de activiteit inrichting en onderhoud buitenruimte € 120,17 mln. besteed: € 29,15 mln. heeft betrekking op straatreiniging, waarvan € 17,33 mln. personeelskosten voor onder andere veegmedewerkers, en € 11,82 mln. overige materiële kosten. In het kader van het beheer en onderhoud van de straten en wegen is circa € 19,91 mln. besteed. Aan onderhoud en vervanging van de openbare verlichting is € 13,59 mln. is uitgegeven. Voor onderhoud en vervanging van kunstwerken in de buitenruimte (o.a. kademuren, bruggen e.d.) is € 16,00 mln. gerealiseerd, € 9,11 mln. is besteed aan overige fysiek beheer en onderhoud, o.a. voor de zeehavens. Daarnaast is er € 1,64 mln. besteed aan gladheidsbestrijding. Tot slot is er circa € 9,33 mln. besteed aan personele kosten voor het primaire proces inrichting en onderhoud buitenruimte, € 9,96 mln. aan kapitaallasten. Ook heeft er voor € 6,09 mln. dotaties aan diverse reserves en voorzieningen plaatsgevonden. De overige kosten bedragen € 5,39 mln.

De opbrengst op deze activiteit bedraagt € 14,35 mln. Hiervan betreft € 6,52 mln. onttrekkingen aan de reserves Werk met Werk en kunstwerken en verduurzaming openbare verlichting. € 2,12 mln. heeft betrekking op de ontvangen leges en heffingen (o.a. opbreekvergunningen en havengelden) en de huurinkomsten bedragen € 2,0 mln. (o.a. kiosken en benzinestations). Ook is er € 0,42 mln. ontvangen vanuit Nedvang (vergoeding zwerfafval) en € 1,35 mln. heeft betrekking op de overdracht van middelen in verband met de overname Haags Werkbedrijf. De overige opbrengsten bedragen € 1,94 mln.

Toelichting op financieel resultaat                   € 4,8 mln. V/I

Lasten                              € 4,7 mln.  V/I

Exploitatie Straatreiniging                       € 3,1 mln. V/I
Door de krappe arbeidsmarkt is de vacatureruimte niet geheel ingevuld (onderdeel Schoon) en vanwege meer vraag vanuit de stadsdelen zijn er meer declarabele uren gerealiseerd (onderdeel Heel). Hierdoor is een voordelig resultaat van € 2,0 mln. gerealiseerd.
Door minder instroom vanuit Den Haag Werkt zijn de lasten € 0,4 mln. lager uitgevallen. Daarnaast zijn de bedrijfsvoeringskosten € 0,7 mln. lager door voornamelijk een eenmalige eindafrekening van de leasekosten door langer gebruik (nacalculatie leasetermijn).  

Gladheidsbestrijding                         € 0,4 mln. V/I
Minder strooibeurten in verband met zacht voor- en najaar.

Handhaving (gebruik openbare ruimte)                   € 1,5 mln. N/I
De juridische kosten voor bezwaar- en beroepsprocedures zijn aanzienlijk hoger vanwege complexere zaken dan ingeschat. Hierdoor zijn meer uren door de juristen in rekening gebracht.

Aanleg glasvezel                        € 0,5 mln. N/I
In 2023 is door externe partijen veel geïnvesteerd in de aanleg van een glasvezelnetwerk. Om de aanleg hiervan in goede banen te leiden zijn door gemeente toezichthouders en omgevingsmanagers ingehuurd, Deze kosten waren niet begroot.   

Voorziening prijscompensatie/nadeelcompensatie             € 2,0 mln. N/I   
Door de marktomstandigheden hebben aannemers op basis van de contractvoorwaarden een claim voor prijscompensatie ingediend. Het gaat om de onderdelen wegen, tunnels en kademuren. Deze claims zijn in de voorziening overige bedrijfsrisico’s opgenomen en de gesprekken hierover lopen nog met de partijen. Verder hebben ondernemers een claim voor nadeelcompensatie bij de gemeente ingediend. Als gevolg van werkzaamheden bij het project Piet Heinplein hebben ondernemers omzetverlies geleden (RIS 317848). Deze claim is in de voorziening overige bedrijfsrisico’s opgenomen en de afwikkeling hiervan loopt nog.

Onderhoud kunstwerken                      € 1,0 mln. V/I
Enerzijds zijn er door verschillende oorzaken (o.a. capaciteit en levertijden) meerdere onderhoudsprojecten (bijvoorbeeld de drainage op de kopkade van de derde haven) verschoven in de tijd (€ 2,3 mln. voordeel). Anderzijds is na de inspectie aan de kademuur van de Dr. Lelykade (kademuur 2^e haven Scheveningen) een noodmaatregel getroffen om straat- en grondverzakkingen te voorkomen (€ 1,3 mln. nadeel).  

Meerjarenplan Kunstwerken                      € 1,8 mln. V/I
De besteding van exploitatieprojecten is o.a. afhankelijk van het uitvoeringsmoment en kent een grillig verloop tussen jaarschijven. De onderbesteding van 2023 wordt conform de afspraken gedoteerd aan de reserve werk met werk/kunstwerken, zodat dit beschikbaar blijft voor uitvoering van de MJPK (€ 1,8 mln. V).

Omslagrente                           € 0,6 mln. V/I
Gemeenten zijn verplicht om de rente van investeringen toe te rekenen aan de begrotingsactiviteit die bij de investering hoort. Dit gebeurt met de omslagrente. In de begroting is een omslagrente van 1% begroot. De daadwerkelijke omslagrente komt uit op 0,45% zoals toegelicht in de paragraaf financiering. Dit betekent dat het omslagpercentage meer afwijkt dan de maximale toegestane afwijking van 0,5%. Hierdoor is Den Haag verplicht om de omslagrente na te calculeren. Dit leidt tot een voordeel op programma Buitenruimte/activiteit Inrichting en onderhoud Buitenruimte. Hier tegenover staat een nadeel op programma Financiën. Per saldo is het effect neutraal.

Neutrale ontwikkelingen                        € 1,6 mln. V/I
Dit betreffen lagere lasten die samenhangen met lagere baten. Zie de toelichting hieronder.

Overig                               € 0,2 mln. V/I

Baten                              € 2.3 mln. V/I

Vrijval reserve 1 straatreinigingsorganisatie               € 2,2 mln. V/I
Bij de overgang van het Haags Werkbedrijf naar de Haagse Straatreinigingsorganisatie  is een reserve gevormd met als doel de middelen voor de vorming van 1 Straatreinigingsorganisatie beschikbaar te houden. Het gaat dan bijvoorbeeld om budget voor het afwikkelen van juridische verplichtingen en voor de transitiekosten. Voor deze reserve gold een minimale hoogte van € 2,5 miljoen. Eind 2023 zat er nog € 2,2 miljoen in deze reserve, dit is minder dan het drempelbedrag en hierom valt de reserve vrij. Bij de resultaatbestemming wordt voorgesteld dit bedrag weer opnieuw toe te voegen aan deze reserve, zodat aan de onderliggende verplichtingen kan worden voldaan.

Afwikkeling liquidatie HWB                     € 0,7 mln. V/I
In 2023 is verder gewerkt aan de administratieve afronding van de overname van stichting Haags Werkbedrijf. Op grond van de overname overeenkomst behoort het vermogen van het HWB toe aan de gemeente. Op basis van de liquidatie balans is er meer vermogen overgedragen aan de gemeente. Bij de resultaatbestemming wordt voorgesteld om dit bedrag toe te voegen aan de reserve 1 straatreinigingsorganisatie om aan de juridische verplichtingen te kunnen voldoen.

Vergoeding zwerfafval (Nedvang)                  € 0,4 mln. V/I
Er is met ingang van 2023 een nieuwe regeling voor vergoeding kosten verpakkingsafval in openbare prullenbakken. In het najaar 2023 is er overeenstemming bereikt over de vergoeding, waardoor dit niet in de begroting verwerkt kon worden.

Leges openbare ruimte                         € 0,1 mln. V/I
In 2023 zijn onder andere meer opbrengsten ontvangen uit de leges openbare ruimte dan begroot.

Overig                               € 0,5 mln. V/I

Neutrale ontwikkelingen                        € 1,6 mln. N/I
Tegenover deze lagere baten, staan ook lagere lasten. Zie de toelichting hieronder.
Toelichting neutrale ontwikkelingen   
Er is per saldo € 1,6 mln. minder lasten en baten gemaakt met betrekking tot diverse reserves. € 0,8 mln. heeft betrekking op de reserve 1 Straatreinigingsorganisatie, € 0,7 mln. op de reserve verduurzamen openbare verlichting en € 0,1 mln. op reserve Werk met Werk.

Toelichting lasten en baten
In 2023 is € 96,5 mln. op de activiteit Afvalverwijdering & Afvalstoffenheffing besteed. Een bedrag van € 34,3 mln. heeft betrekking op de inzamelingskosten door Haagse Milieu Services, € 21,8 mln. op de verwerkingskosten en € 5,7 mln. op de verbrandingsbelasting. Voor de kwijtschelding van de afvalstoffenheffing voor minima is € 9,5 mln. gerealiseerd. De kapitaallasten bedragen € 3,4 en de eenmalige kosten van ondergrondse restafvalcontainers bedragen € 1,4 mln. Daarnaast zijn de kosten van inning bruto € 3,1 mln. verder heeft circa € 3,9 mln. betrekking op handhaving. Overige kosten bedragen € 6,4 mln. Ten slotte is € 7,0 mln. toegevoegd aan de voorziening afvalstoffenheffing.

In 2023 is € 112,2 mln. aan opbrengsten gerealiseerd. Dit heeft voor een groot deel betrekking op inkomsten uit de afvalstoffenheffing: € 106,4 mln. De overige opbrengsten zijn huurinkomsten van het overslagstation (€ 0,4 mln.), boetes voor het onjuist aanbieden van huisvuil (€ 0,8 mln.) en bijdragen van Nedvang (€ 2,5 mln.). De opbrengsten worden verrekend met de voorziening Afvalstoffenheffing.

Toelichting op financieel resultaat                   € 3,0 mln. V/I

Op afvalverwijdering is het voordeel met name ontstaan omdat de hoeveelheid huishoudelijke afval is afgenomen en door de aanpassing van de inzameling van plastic- en blikverpakkingen en drankkartons (PMD)( RIS 313766). Daarnaast zijn er door de groei van de stad meer inkomsten. Het exploitatieresultaat ad. € 3,0 mln. van de activiteit Afvalverwijdering & Afvalstoffenheffing wordt verrekend met het nadeel op dividend dat is ontstaan in programma 15. Daarnaast is er € 7,0 mln. toegevoegd aan de voorziening afvalstoffenheffing.

Voor een nadere toelichting over afvalstoffenheffing zie het onderdeel reserves, voorzieningen en investeringen.      

In 2023 is op de activiteit openbaar groen en openluchtrecreatie € 12,9 mln. besteed. Aan beheer en onderhoud in het openbaar groen in de stad is € 9,3 mln. besteed. Voor de exploitatie van de stadsboerderijen is € 2,0 mln. besteed waarvan 1,5 mln. personeelskosten. Ook is er voor € 0,4 mln. besteed aan strandbeleid. De huisvestingslasten bedragen € 1,2 mln.

De opbrengsten bedragen € 3,2 mln. bestaande uit € 2,1 mln. opbrengsten pachten strandexploitatie, € 0,5  mln. betreffen huuropbrengsten volkstuinen, € 0,2 mln. heeft betrekking op een subsidie en € 0,4 mln. betreft overige opbrengsten zoals leges kapvergunning/vergoeding bomenfonds/overig.

Toelichting op financieel resultaat                   € 1,5 mln. V/I   

Lasten                              € 0,9 mln.  V/I

Openbaar Groen                         € 0,8 mln. V/I
Enkele regionale, ecologische en vergroeningsprojecten zijn vertraagd in 2023, onder andere door participatie en capaciteit bij aannemers.

Recreatieve voorzieningen                     € 0,3 mln. V/I
Verwachte kosten voor beheer en onderhoud strand, boulevard en zandvrij houden van strandopgangen zijn minder hoog uitgevallen. Daarnaast zijn de kosten voor het traject Nieuwe Strandnota lager uitgevallen.

Baten                              € 0,5 mln. V/I

Recreatieve voorzieningen                     € 0,1 mln. V/I
Extra inkomsten door het gebruik maken van de seizoensverlenging optie door de strandtenthouders

Overig                              € 0,2 mln. V/I

Neutrale ontwikkelingen

€ 0,2 mln. meer lasten en baten gemaakt in het kader van subsidies en ontvangsten kapvergunningen met een herplantplicht welke ook zijn toegevoegd aan de voorziening bomenfonds.

Toelichting lasten en baten
De lasten riolering en waterzuivering bedragen € 44,3 mln. hiervan heeft € 26,0 mln. betrekking op de dotatie aan de spaarvoorziening riolering in verband met de rioolvervangingsinvesteringen, € 15,9 mln. is voor de jaarlijkse beheer en onderhoudskosten van gemalen en riolen, € 2,1 mln. is besteed aan personele kosten riolering en waterzuivering en € 0,3 mln. betreft perceptiekosten voor het innen van de rioolheffing.

De baten bedragen € 51,5 mln. en betreffen met name de rioolheffing.
Zie voor een nadere toelichting het onderdeel voorzieningen.

Toelichting lasten en baten
De lasten voor toezicht en handhaving van de buitenruimte zijn € 18,1 mln. en bestaan uit: € 15,9 mln. voor handhaving, € 0,7 mln. voor het exploiteren van het fietsdepot en € 1,3 mln. subsidie aan organisaties voor dierenbescherming. De overige lasten bedragen € 0,2 mln.

De baten voor toezicht en handhaving van de buitenruimte zijn € 0,8 mln. en bestaan uit € 0,6 mln. opbrengsten bestuurlijke boetes en € 0,2 mln. ontvangen bijdragen deelnemende gemeenten aan het fietsdepot.

Toelichting op financieel resultaat                   € 1,4 mln. V/I     

Lasten                              € 1,3 mln.  V/I

Salariskosten handhaving                     € 1,1 mln. V/I
Hoewel de salarissen van de boa’s in oktober met terugwerkende kracht vanaf 1 juli structureel zijn verhoogd, is als gevolg van het moeilijk invullen van de vacatures een voordeel op de salarislasten ontstaan.      

Overig                              € 0,2 mln. V/I

Baten                              € 0,1 mln. V/I

Overig                              € 0,1 mln. V/I

Toelichting lasten en baten
De lasten in 2023 bedragen € 4 mln. waarvan € 2,4 mln. betrekking heeft op exploitatiekosten van de markten inclusief de kapitaallasten en € 1,4 mln. op personele kosten. De overige kosten bedragen € 0,2 mln.

De totale baten bedragen € 4,6 mln. en bestaan uit: huuropbrengsten € 2,1 mln. en marktgelden € 2,5 mln.

Toelichting lasten en baten
De lasten in 2023 bedragen € 3,0 mln. Hiervan heeft € 1,2 mln. betrekking op de exploitatiekosten van de begraafplaatsen Kerkhoflaan en Westduin inclusief kapitaallasten en € 1,7 mln. betreft apparaatslasten. De dotatie meerjarig onderhoud aan de voorziening Graven was € 0,4 mln. Daarnaast is er € 0,3 mln. aan omzet vanuit sociale dienst uitvaarten als negatieve last gerealiseerd.

De baten in 2023 bedragen € 3,0 mln. Hiervan heeft € 2,4 mln. betrekking op baten van begraven en uitvaarten en op afkoop van onderhoud. De cateringopbrengsten bedragen € 0,1 mln. De vrijval uit de voorziening Graven was € 0,5 mln., deze is als baat gerealiseerd.

Toelichting lasten en baten
In 2023 is voor € 0,8 mln. besteed aan bestrijding van ratten, muizen, wespen, wilde bijen, eikenprocessierupsen, bastaardsatijnrupsen en kakkerlakken op basis van meldingen.

Toelichting lasten en baten
Op de activiteit Algemene lasten en baten is € 0,3 mln. besteed. Dit betreft voor € 0,2 mln. personele lasten en voor € 0,1 mln. kosten voor o.a. casemanagement.