Buitenruimte

Beleidsverantwoording per activiteit

Wat hebben we daarvoor gedaan?

Inrichting en onderhoud buitenruimte

Civieltechnische kunstwerken

In het Meerjarenprogramma Kunstwerken (MJPK) is de vervangingsopgave voor de komende jaren opgenomen en grijpen we de kans om met de renovatie de stad veiliger en nog aantrekkelijker te maken. In april 2022 is het MJPK4 vastgesteld, waarin de opgave voor de komende uitvoeringsperiode was geformuleerd. Daarin is ook aangegeven dat we het programma opnieuw bekijken op basis van de beschikbare middelen uit het coalitieakkoord. In 2023 is de “Herziening uitvoeringsprogramma 2022-2025" van MJPK4 door de Raad vastgesteld (RIS 316330) en is het uitvoeringsbesluit van onder andere de renovatie van de Hubertustunnel goedgekeurd. Er is gestart met de voorbereiding van diverse in het uitvoeringsprogramma MJPK4 opgenomen projecten, zoals herstel betonschades busplatform, Groenewegje II en Hubertustunnel. In 2023 heeft de gemeente ook aan de afronding van MJPK3 gewerkt.

Bruggen, viaducten en tunnels waaraan gewerkt is:

• De renovatie van de Hemsterhuisbrug (wordt afgerond in 2024), Boekhorstbrug en Paviljoensbrug.
• De brug Benoordenhoutseweg ter hoogte van de Hart Nibbrigkade).
• Gedurende het gehele jaar is gewerkt aan de ontkluizing van het Piet Heinplein, inclusief de vervanging van 2 brugdelen in de Elandstraat en Anna Paulownastraat. De nieuwe kades en bruggen naderen hun voltooiing.

Daarnaast hebben we gewerkt aan de volgende kadevervangingen:

• Noordwal (afgerond in 2023)
• Zwarteweg/Boomsluiterskade (gestart in 2023)
• Houtzagerssingel (gestart in 2023)
• Pletterijkade (aanbesteed in 2023, start in 2024)
• De vervanging van de kademuur aan de Conradkade stond voor 2023 op de planning en is verschoven naar 2024. Het proces van afspraken maken met de betrokken woonbooteigenaren is complex en vraagt zorgvuldigheid. De doorlooptijd wordt daardoor langer dan aanvankelijk gepland.
• In de Tweede Haven Scheveningen is voorafgaand aan The Ocean Race en Vlaggetjesdag een deel van de kade (tijdelijk) versterkt.

In 2023 is € 23,3 mln. aan renovatie en vervangingen hieraan besteed aan het meerjarenplan kunstwerken, waarvan € 17,6 mln. via het meerjaren investeringsplan. Naast de genoemde renovaties en vervangingen onderhoudt de gemeente de civieltechnische constructies en installaties in de stad. De gemeente heeft ook in 2023 last van stijgende prijzen als gevolg van inflatie gehad.

In 2023 is circa € 17,3 mln. aan beheer en onderhoud besteed.

Planmatig wegonderhoud

Onderhoud van de wegen is nodig voor de functionaliteit en veiligheid van de wegen. De prioriteiten voor 2023 zijn vastgesteld op grond van het meerjarenprogramma wegenonderhoud 2021-2025 (RIS310125) en de kadernota Openbare ruimte (RIS310884). Op basis van de prioritering heeft der gemeente in 2023 het volgende gedaan:

• Verwerken van de globale CROW Weginspectie waarmee het wegbeheersysteem is geüpdatet.
• Onderhoud aan de wegen rondom de winkelcentra Leyweg, Vrederustlaan en Hofzichtlaan op basis van inspecties waaruit de noodzaak bleek en daarnaast bij de Leyweg om nog aan te sluiten op de herinrichting.
• Extra wegonderhoud in de wijken Houtwijk, Waldeck en Mariahoeve. Op basis van de wijkaanpak Mariahoeve, Houtwijk en Waldeck zijn deze gebieden als extra aandachtgebied toegewezen voor de verbetering van de buitenruimte. In samenwerking met groenbeheer zijn zoveel als mogelijk knelpunten opgelost ten aanzien van boomwortel opgroei. Tevens zijn kleine onvolkomenheden aangepakt.
• In totaal 94.724 m2 asfalt en 73.305 m2 open verharding onderhouden. Vanuit de onderhoudsopgave is aangesloten bij projecten en is dit als werk-met-werk gecombineerd.

In het kader van toegankelijkheid zijn er 70 voetgangersoversteken voorzien van blindegeleidelijnen. Daarnaast zijn er drie ‘Samen speelplekken aangelegd’.

In 2023 is € 18,7 mln. voor planmatig wegonderhoud uitgegeven.

Openbare verlichting

In 2021 is afgesproken dat de gemeente versneld energiezuinige straatverlichting aanbrengt (RIS309080). Vanwege de energiecrisis zijn vanaf 2022 extra maatregelen genomen waaronder het dimmen van ruim 4.000 lichtpunten tussen 23.00 en 06.00 uur en is als aanvullende verduurzamingsmaatregel gestart met het versneld vervangen van conventionele lichtbronnen door duurzame led-lichtbronnen (2e stand van zaken energiecrisis RIS313317). Gemiddeld gaat de gemeente tot 2027 6.000 armaturen per jaar voorzien van duurzame ledverlichting.

Ter voorbereiding van deze vervanging zijn in 2023 de aanbestedingen van de residentiearmaturen en telemetrie afgerond. In 2023 zijn circa 5.600 armaturen uitgerust met duurzame ledverlichting. Hiermee is circa 41% van de openbare verlichting voorzien van energiezuinige ledverlichting. Dit past binnen de doestelling om een energiebesparing van 40% ten opzichte van 2012 in 2030 te realiseren. Daarnaast zijn veel lichtmasten vervangen en is in totaal circa 30 km aan hoofdkabels vervangen. De vervangingen van de masten vonden onder meer plaats in de Schilderswijk, Benoordenhout, Kraayenstein en Kijkduin. De kabelvervangingen vonden onder meer plaats in Laak, Benoordenhout, Kraayenstein, Bohemen, Archipelbuurt en Scheveningen Haven.

Ondanks de extra besparingsmaatregelen zorgden stijgende elektriciteitskosten voor een verdrievoudiging van de energiekosten voor openbare verlichting in 2023. Hiervoor is een eenmalige dekking van € 2,66 mln. uit de reserve buffer energiecrisis en excessieve inflatie (inflatiebuffer) toegekend. In 2023 is € 15,0 mln. besteed aan openbare verlichting.

Pleinenaanpak

In 2023 is een financiële bijdrage aan de uitvoering geleverd voor het Kaapseplein, Monnickendamplein en Hildo Kroplaan, en het Helena van Doeverenplantsoen.  In 2023 is een bijdrage voor de planvorming geleverd voor het Jurgenplein, Westlandseplein, pleintjes Hoefkade, Simon Carmiggelthof/Jaap Hoekdreef en Winkelcentrum 't Loo. Herinrichting van deze pleinen vindt in 2024 of 2025 plaats.

Kadernota Openbare ruimte
In 2023 is de Kadernota Openbare ruimte – kwaliteit door samenhang- openbare ruimtebeleid tot 2030 vastgesteld (RIS310884). Hiermee is het beleid voor de openbare ruimte vernieuwd en globaal per leefmilieu uitgewerkt. Eind 2023 (peildatum 1 jan 2024) is de hoeveelheid groen in de openbare ruimte in kaart gebracht. In de tweejaarlijkse groenmonitor zal over de doelstelling van 5% extra groen tot 2030 worden gerapporteerd.

Om het Hof
Om de kansen van de renovatie van het Binnenhof te benutten en mede ter uitvoering van de motie naar aanleiding van het raadsinitiatief Haagse Lanen (RIS309588 en RIS314203), is gewerkt aan de Quickscan Haagse Lanen. Daarbij wordt aangesloten bij bestaand beleid en bekende uitgangspunten voor de toekomst, zoals onder andere de Agenda De Kern Bijzonder (2016), het VO van De Hartlijn en het concept Binnenstadsplan. In de zomermaanden tot 1 oktober 2023 is een online keuzewijzer uitgezet (ruim 4.000 respondenten) en zijn er ongeveer 150 straatgesprekken gevoerd. De resultaten van de online keuzewijzer vindt u hier.  

Op basis van een aantal scenario's voor herinrichting van de Hartlijn en de opgehaalde input uit de participatie door stakeholders en omgeving, werken we aan uitgangspunten voor het afronden van het programma van eisen als basis voor het uitwerken van een schetsontwerp voor het gebied ‘Om het Hof’. De resultaten van de Quickscan en de uitgangspunten voor de verdere uitwerking zijn in Q1 2024 afgerond. De raad wordt daar begin Q2 2024 over geïnformeerd.

Kijkduin Bad
Begin 2023 is door de raad het voorontwerp Kijkduin Bad – Deltaplein & omgeving (RIS313354) vastgesteld. Dit ontwerp is inmiddels een Definitief Ontwerp en wordt op het moment van schrijven gefaseerd uitgevoerd. Parallel worden de laatste werkzaamheden voor de ondergrondse fietsenstalling en entree (EEF) voor de parkeergarages uitgevoerd. De EEF is eind 2023 opgeleverd. De realisatie van het Deltaplein & omgeving is grotendeels voor de zomer van 2024 gereed.

Westlandse Zoom
Den Haag werkt samen met de gemeente Westland aan verbetering van de groenblauwe kwaliteit en infrastructuur in de openbare ruimte in de Westlandse Zoom. Dit is onderdeel van het convenant Westlandse Zoom over de woningbouwontwikkeling op de grens Westland – Den Haag. De uitvoering van deze projecten is afgestemd op de realisatie van de woningbouwprojecten. Er wordt gewerkt aan de ontwerpen voor de aansluiting van Vroondaal op de Oorberlaan, de Madepolderweg en de (tijdelijke inrichting van de) Exporteursbaan.

Herinrichting Frederik Hendriklaan/Willem de Zwijgerlaan

De integrale herinrichting van de Frederik Hendriklaan, Willem De Zwijgerlaan en Aert van der Goesstraat is gefaseerd uitgevoerd.  De 1e fase is al in oktober 2020 opgeleverd. De 2e fase van de herinrichting van Frederik Hendriklaan (tussen Statenlaan en Prins Mauritsplein) is, direct na de oplevering van lijn 16S en de openstelling van de Statenlaan, in februari 2023 gestart. De oplevering was volgens planning en op 9 september is samen met de omwonenden de openstelling gevierd.

Opknapwijken
Om de openbare ruimte in de wijken Mariahoeve, Houtwijk en Nieuw Waldeck te verbeteren heeft de gemeenteraad op 25 november 2020 (RIS306953) de opknapplannen voor deze wijken vastgesteld. Met een uitgebreid participatietraject is vastgesteld welke projecten worden uitgevoerd. De belangrijkste werkzaamheden in 2023:

Houtwijk Knapt Op

• Gestart is met de uitvoering aan de Hildo Kroplaan en Gerrit van der Veenlaan;
• Voorbereiding loopt van Houtwijklijn, Laan van Mensenrechten, Burgemeestersbuurt.

Mariahoeve Knapt Op

• Gerealiseerd in 2023: voetpad Smaragdhorst, werkzaamheden bij ‘t Kleine Loo, Isabelleland deel 1;
• Gestart met de uitvoering van de werkzaamheden Granaathorst;
• Voorbereiding loopt van De Kampen, De Horsten, De Burgen, Isabelleland deel 2.

Nieuw Waldeck Knapt Op

• Gerealiseerd in 2023: Werkzaamheden Amerikaans-Franse buurt;
• Uitwerken contractdocumenten groot onderhoud (o.a. wortelopdruk) in de Amerikaanse en Franse buurt en (deels) starten met de uitvoering.

Toekomstbestendige herinrichting Bomenbuurt
In 2023 is er verder gewerkt aan een plan van aanpak voor de Bomenbuurt met een integrale gebiedsaanpak waarbij de mobiliteitstransitie, duurzaamheid, energietransitie en vergroening van de Bomenbuurt als werk-met-werk wordt uitgevoerd tijdens de rioolvervanging. Het plan van aanpak wordt in 2024 behandeld in de commissie en daarna de raad.

Verbeteren buitenruimte Oude Centrum
De herinrichting Boekhorststraat is voor de zomer afgerond. Met medewerking van de ondernemers is de straat op 29 juni feestelijk heropend.

Omgeving Stadhuis
De aanpak van de openbare ruimte rond het Stadhuis betreft een vervangingsopgave van hoofdzakelijk het natuursteen. Tijdens de uitvoering in oktober 2022 is geconstateerd is dat de isolatielaag en dakbedekking nat zijn, zodat de volledige opbouw moest worden vervangen. Deze noodzakelijke kwaliteitsverbetering van het gebouw heeft tot vertraging en meerkosten geleid. In 2023 is gewerkt volgens een aangepaste planning die doorloopt tot het einde van 2024. Inmiddels zijn fase 1 (achterzijde stadhuis) en fase 2 (Kalvermarktzijde) gerealiseerd.

Zeehavens
De gemeente exploiteert de zeehaven en faciliteert daarmee onder andere de visserij, offshore dienstverlening, zeezeilen en kleine cruiseschepen. In 2023 is de veiligheid in de haven verbeterd.  Zo zijn de nieuwe Verordening Scheveningen haven Den Haag (RIS313843) en de Regeling Veiligheidsprotocol Scheveningen haven Den Haag (RIS316306) van kracht geworden. Verder is gewerkt aan de implementatie van de nieuwe regels in de haven door middel van voorlichting, overleg met de havengebruikers en toezicht op het veilig gebruik van de haven.

Scheveningen is voornamelijk een visserijhaven. Het aantal schepen uit de visserijsector, dat de Scheveningse haven in 2023 heeft aangedaan, is gedaald met 7% ten opzichte van 2022. De daling is waarschijnlijk te verklaren met de landelijke terugloop in de visserijsector. Dit is voornamelijk te zien aan een daling in het aantal kleinere vissersschepen. De diversiteit aan typen scheepvaart is wel toegenomen. Bijvoorbeeld een stijging van het aantal onderzoeksschepen, cruiseschepen en kleine koopvaardij. Ook wordt de haven steeds vaker gevonden voor het ontwikkelen van maritieme innovaties; zo is in december de Seabed Security Experimentation Center geopend en zijn er meerdere proeven uitgevoerd met betrekking op autonoom varen en duurzame elektriciteitsopwekking op zee.

In 2023 zijn er twee grote evenementen in de haven en voor de kust gehouden. In juni is er een stop-over geweest van The Ocean Race in Scheveningen als onderdeel van de zeilwedstrijd rond de wereld. In augustus was de haven en zeegebied voor Scheveningen het toneel van het grootste WK zeilen ooit, met ruim 800 deelnemers in 1100 zeilboten. Beide evenementen zijn veilig en succesvol verlopen.

Door de nieuwbouw van de bediencentrale zijn de tunnels, bruggen en pollers het hele jaar bediend vanuit de secundaire bediencentrale bij de Victory Boogiewoogie Tunnel en het scheepvaartverkeer vanuit de tijdelijke huisvesting op Scheveningen.

Huisvesting Vissershavenstraat
De panden aan de Vissershavenstraat zijn al vanaf 1924 in gebruik. De panden worden nu volledig gerenoveerd, met sloop alleen waar dit het meest voor de hand ligt (RIS 305101 en RIS 305753 en RIS 305864). De sloopwerkzaamheden van het oude gebouw zijn in het najaar gestart, gevolgd door de bouw van het nieuwe pand. De werkzaamheden lopen door in 2024. In 2023 is € 0,5 mln. geïnvesteerd.

Straatreiniging
Het schoonhouden van de stad heeft groot effect op het welbevinden van de bewoners en de uitstraling van de stad. Het Programma voor een Schone Stad (RIS 307053) heeft in 2023 opvolging gekregen in het meerjarige Aanvalsplan Afval 2023-2026 (RIS315979). De gemeente volgt een strategie met drie pijlers:

• Preventie: een brede aanpak om de vervuiling van de stad te verminderen, waarin sterkere verbindingen worden gelegd met onder meer de wijkagenda’s, het sociale domein en het beleid voor wonen en woonoverlast,
• Basis op orde: een goed lopende organisatie van de reiniging van de openbare ruimte die moet werken als één keten, waarbij we experimenten blijven doen om de werking van die keten verder te verbeteren,
• Handhaving: de inzet van handhaving als sluitstuk van een effectieve aanpak, onder meer door het vaker inzetten van integrale handhavings- en leefbaarheidsacties.
  

Het Aanvalsplan Afval 2023-2026 is een beknopt meerjarig kader, waarin ook de lokale vertaling van Europese en landelijke beleidsontwikkelingen een plek hebben gekregen, zoals het verder uitbreiden van de producentenverantwoordelijkheid voor het opruimen van verpakkingsmaterialen. Dit plan kent 50 concrete actiepunten die vallen onder de drie bovengenoemde pijlers: minder vervuiling, goed georganiseerde reiniging en handhaving als sluitstuk.

In het Aanvalsplan Afval is de aanpak toegelicht: fijn en grof zwerfvuil, zwerfafval op het strand, zwerfafval in groen én in water, illegaal gedumpt afval en afval van natuurlijk materiaal zoals blad. In 2023 is er ongeveer € 31,3 mln. besteed aan het schoonhouden van de stad.

In 2023 zijn de volgende punten gerealiseerd:

• Door de samenvoeging van het veegbedrijf met het Haags Werkbedrijf is er per 1 januari 2023 één gemeentelijke organisatie voor straatreiniging.  De aansturing is hierdoor verbeterd, waardoor de inzet efficiënt is.

• De huidige meetmethode om de schoonheidsgraad op straat te meten, sloot niet goed aan bij de beleving van de bewoners en ondernemers. Daarom is een nieuwe meetmethode geïntroduceerd, welke naar verwachting beter aansluit bij die beleving. Doordat de nieuwe meting een beter beeld geeft van de vuilsoorten (zoals grof zwerfafval, fijn zwerfafval, onkruid, hondenpoep, overvolle afvalbakken etc.) per wijk of per stadsdeel die worden aangetroffen, kan de gemeentelijke inzet gerichter worden bijgestuurd. Begin 2024 wordt dit voorgelegd aan de raad.
• De afgelopen jaren hebben we diverse pilots uitgevoerd, bijvoorbeeld aan de hand van het Actieplan Schone Stoep. We zetten de succesvolle pilots voort, zoals opgenomen in het Aanvalsplan Afval. Om bewoners goed te informeren blijven we communiceren in meerdere talen.

Zwerfafval: ontwikkelingen in 2023
Met de invoering van statiegeld op kleine flesjes in 2021 en op blik eind 2022 zien we dat deze producten minder op straat voorkomen. We zetten ons met andere gemeenten via de Landelijke Werkgroep Zwerfafval in om de statiegeldregeling te verbeteren, zodat de overlast die nu veroorzaakt wordt door statiegeldzoekers zal verminderen. Er is extra inzet gepleegd op het gebied van schoonmaak en eind 2023 is gestart met een pilot met doneerringen.

De Raamovereenkomst Verpakkingen en de daaruit voortvloeiende ‘zwerfafvalvergoeding voor additionele activiteiten’ is gestopt vanaf 2023. Gemeenten ontvangen vanuit de ministeriele regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik ‘een bijdrage voor opruimkosten’ vanaf 2023. Met de ministeriele regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik worden producenten verantwoordelijk voor opruimkosten die gemeenten maken voor specifieke producten, waaronder sigarettenfilters. Het opruimen van fijn zwerfvuil zoals sigarettenfilters is ingewikkeld en arbeidsintensief. Het gevolg is dat dit minder goede resultaten oplevert dan grof zwerfvuil en veegvuil. Hier zijn specifieke actiepunten voor opgenomen in het Aanvalsplan Afval; “de methode voor het opruimen van fijn zwerfafval zoals sigarettenfilters verbeteren door inzet van nieuwe opruimmiddelen, zoals een peukenzuiger”.  

Gladheidsbestrijding
De gemeente doet gladheidsbestrijding voor de bereikbaarheid voor hulpdiensten en de doorstroom in de stad te waarborgen. De prioriteit voor het strooien ligt bij de hoofdrijbanen, busroutes en doorgaande fietsroutes. In totaal omvatten de strooiroutes ruim 800 kilometer grote wegen, kruispunten, viaducten, bruggen en busroutes en 550 kilometer fietsroutes. De gemeente strooit uit voorzorg als gladheid wordt verwacht.

In 2023 is er 30 keer gestrooid. 23 keer in het eerste kwartaal en 7 keer in het laatste kwartaal van het jaar. Bewoners en instellingen konden ook dit jaar zelf strooizout krijgen om hun omgeving begaanbaar te houden. Voor bewoners is een kleine hoeveelheid strooizout af te halen bij een stadsboerderij of afvalbrengstation. Bij scholen en instellingen is op aanvraag gratis 100 kg strooizout bezorgd. Aan gladheidsbestrijding is in 2023 € 1,6 mln. besteed.

Integrale Leefbaarheidsacties
In 2023 zijn er 9 Integrale Leefbaarheidsacties (ILA) gehouden in verschillende gebieden in de stad. De focus ligt hierbij op leefbaarheid en op thema’s zoals overlast, afval en groen. De kracht van de acties zit in de kleinschaligheid, zichtbaarheid en het maatwerk per actie en gebied. De acties worden in 2024 voortgezet met de interne en externe partners.  

Terrassen
In maart 2023 is het gewijzigde terrassenbeleid ingegaan. Zo zijn de tijdelijke Corona versoepelingen definitief ten einde gekomen (25% extra terras) en zijn er nieuwe regels m.b.t. de terrasafscheidingen. Tot juli is er ingezet op communicatie en vanaf juli is er gestart met het controleren op de nieuwe regels. Bij de controles bleken nog niet alle ondernemers hun terras al te hebben teruggebracht naar de oorspronkelijke afmetingen. Ook niet alle terrasvergunningen bleken op orde te zijn. Er is ingezet op de basis op orde. Dit proces loopt in 2024 door.

Per juni 2023 is het mogelijk voor een aanvrager van een onderneming die geografisch gezien geen deel uitmaakt van de hoofdwinkelstructuur, maar waarbij de ondernemer wel lid is van een BIZ horend bij een winkelgebied, een jaarlijkse vergunning voor een parkeerplaatsterras aan te vragen. Een parkeerplaatsterras is toegestaan van maart tot en met oktober.

Openbare toiletten
De gemeente zet in op het plaatsen van één toilet per jaar. Vanwege enkele vertragingen van werkzaamheden worden de voor 2023 geplande twee toiletten (in de Scheveningse Bosjes en in Park Madestein) in 2024 geplaatst.

De gemeente onderzoekt of zij mee kan doen aan het toegankelijk maken van inpandige voorzieningen, inclusief het toevoegen van voorzieningen zoals toiletten. Via de app HogeNood en de website www.hogenood.nu is een overzicht beschikbaar waar openbare en opengestelde toiletten in Den Haag te vinden zijn. De gemeente stimuleert organisaties in de stad om zich aan te sluiten bij HogeNood.

Afvalverwijdering & Afvalstoffenheffing

Tarief afvalstoffenheffing  
In 2023 is de afvalstoffenheffing volledig kostendekkend gemaakt door het volledig toerekenen van de BTW. Daartoe is de afvalstoffenheffing in 2023 naast de voorziene trendmatige stijging (trend 2023: 6,63%), verhoogd met € 10 mln. Gelet hierop zijn de tarieven voor de afvalstoffenheffing naast de trend aanvullend verhoogd met 12,83%; dus in totaal met 19,46% (RIS313485). Hiermee komen de totaal gerealiseerde opbrengsten voor afvalstoffenheffing op circa € 112,2 mln.

Huishoudelijk afval
In september woedde er een grote brand bij AVR in Rozenburg, de verwerker van het Haagse huishoudelijk restafval. Hierdoor kon het restafval niet meer op de locatie in Rozenburg verwerkt worden en was nascheiding van plasticverpakkingen en drankkartons uit het restafval ook niet meer mogelijk. Samen met AVR en andere gemeenten is gezocht naar oplossingen voor tijdelijke opslag van het restafval. Daarmee is de continuïteit van de afvoer en de inzameling van het restafval geborgd gebleven. 

In 2023 is in Den Haag in totaal 218 kiloton afval geproduceerd, een daling van 4 kiloton ten opzichte van 2022. Het aandeel restafval is met 2,5 kiloton gedaald, een daling van 1,8%. Sinds 2020 is het restafval per inwoner gedaald van 280 kilogram naar 248 kilo in 2022 en 240 kilo in 2023.  De daling komt voornamelijk omdat er tijdens corona een piek was in het aanbod van afval. Deze daling zet zich voort. 

Het scheidingspercentage is in 2023 met 0,6% gestegen naar 33%. De toename komt voornamelijk door het hoger aanbod van grofvuil. Zowel door de nascheiding van gemengd grofvuil als door het hogere aanbod van gescheiden stromen door bewoners. De hoeveelheid GFT is gestegen met ruim 8% en ook de hoeveelheid gescheiden textiel is toegenomen. Het aanbod van papier en PMD is gedaald. 

Het aantal matrassen dat is gerecycled is toegenomen. Opvallend is dat in vergelijking met 2022 minder matrassen naar het afvalbrengstation zijn gebracht, maar dat meer matrassen op afspraak aan huis zijn opgehaald.

In 2023 is een begin gemaakt met de wijziging van de inzameling van PMD(RIS 313766). In Centrum, Segbroek, Scheveningen en Loosduinen zijn de verzamelcontainers voor PMD die niet bij winkelcentra staan verwijderd of omgezet naar een andere afvalcontainer (vooral papier). Vanwege de brand bij AVR en de stagnatie van de nascheiding is de verwijdering van de PMD containers in de overige stadsdelen tijdelijk uitgesteld totdat de nascheiding weer is hersteld. Waar de PMD containers zijn verwijderd kunnen mensen bij winkelcentra hun PMD blijven weggooien.

Van afval naar grondstoffen 
In 2023 werkten we verder aan de ambitie uit het Haagse grondstoffenplan (RIS 310285) om in 2030 50% van het Haagse afval te hergebruiken. Om inzicht te krijgen in de huidige en toekomstige uitdagingen per stroom, en de mogelijke kansen, is gestart met een inventarisatie. Als eerste is begonnen met bioafval (gft/gfe), omdat nog altijd circa 1/3 van het Haags restafval uit bioafval bestaat. Gekeken is naar ontwikkelingen in de hele keten: van preventie tot verwerking. Er is een onderzoek gestart om meer inzicht te krijgen in hoe bewoners gemotiveerd kunnen worden om meer en schoon bioafval te scheiden. Er is een test afgerond met nieuwe inzamelopties voor bioafval voor gebieden waar onze huidige middelen niet toereikend zijn en er is een samenwerking gestart met de G4, gemeente Haarlem en RWS om de meest effectieve toepassing van voedselvermalers te onderzoeken, een middel om scheiding van bioafval in nog te ontwikkelen hoogbouw mogelijk te maken. Voor elektrische apparaten is een aanvraag gedaan voor deelname in een europees project (Interreg E6) rondom reparatie. Deze aanvraag is toegekend en het project start in 2024. Het actieplan textiel is on-hold gezet in afwachting van de uitwerking van de landelijke regeling voor producentenverantwoordelijkheid.

Stedelijk afval 
Afval in onze stad bestaat niet alleen uit huishoudelijk afval. De stad heeft ook te maken met afval van kantoren, winkels, scholen en instellingen. Ook is er bouw- en sloopafval dat vrijkomt bij bouwprojecten en relatief goed opnieuw te gebruiken is. Hoewel we als gemeente alleen verantwoordelijk zijn voor het huishoudelijk afval, willen we Haagse bedrijven, scholen en instellingen stimuleren om slim afval te scheiden. Want dat biedt onze stad kansen voor minder vervoersbewegingen, flexibel en schoon transport en grondstoffenbehoud. Verder onderzoeken we de kansen voor hergebruik van bouw- en sloopmaterialen bij Haagse bouwprojecten. De bouwsector wordt een belangrijk onderdeel van het nog op te stellen uitvoeringsplan om CO2 te verminderen en hergebruik de norm te maken. 
 
Er is een begin gemaakt met het opstellen van een plan voor slimmer omgaan met bedrijfsafval. De focus ligt op minder vervoersbewegingen door het bundelen van inzamelcontracten, flexibel en schoon transport, stadslogistiek en grondstoffenbehoud. Op basis van de ideeën in het conceptplan is een MKB-toets uitgevoerd. De input over de eventuele regierol van de gemeente op de inzameling van het bedrijfsafval en het behoud van de mogelijkheid van maatwerk voor individuele MKB bedrijven zal worden meegenomen in de verdere uitwerking van de plannen. Tegelijkertijd zijn we samen met andere gemeenten ook met het Rijk in gesprek gegaan over een betere juridische grondslag om meer regie op bedrijfsafval te mogen voeren.

Producentenverantwoordelijkheid 
Voor veel grondstofstromen geldt een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Dit betekent dat producenten verantwoordelijk worden voor de inzameling en verwerking van een grondstoffenstroom en de daarbij horende kosten. Dit vraagt om een andere rol van de gemeente, namelijk afspraken maken met de producerende bedrijven. Dat hebben we voor onder andere wegwerpplastics, blikjes en kleine plastic flesjes en textiel samen met andere gemeenten en met de Vereniging Nederlandse Gemeenten gedaan.  
In aanvulling daarop hebben we ook zelf lokale initiatieven ondersteund om de hoeveelheid wegwerpplastic in de stad te verminderen. Er zijn diverse initiatieven, zoals duurzame horeca en terrassen of PlastiCity. Hierin werken we samen met Haagse bedrijven om wegwerpplastic in te zamelen en dit lokaal te verwerken tot nieuwe gebruiksgoederen. 
  
Plaatsing ondergrondse restafvalcontainers 
In 2023 hebben we 56 ondergrondse restafvalcontainers geplaatst op de nog resterende locaties uit het vijfde programma ORAC's (RIS 297091),  het raadsbesluit ‘Overige ondergrondse restafvalcontainers’ (RIS 302553) en bij nieuwbouw- en herinrichtingslocaties, onder andere op Koningsplein, Leidschenveen-Ypenburg en Plesmanduin. Daarnaast zijn 13 ondergrondse containers geplaatst voor monostromen zoals papier, glas en textiel.Daarnaast is in het kader van reguliere vervanging bij 927 ondergrondse containers het metalen bovendeel vernieuwd.

Openbaar groen en openlucht recreatie

Minder steen, meer groen
Totaal heeft de stad er in 2023 31.000 m2 extra openbaar groen bij gekregen. Een groot deel van de vergroening is uitgevoerd door werk met werk te maken in infrastructurele projecten, maar ook met specifieke vergroeningsprojecten zoals: Campanulastraat, Meppelweg, Monnickendamplein en de Reuzenreigerlaan.

Voor de wijken Scheveningen, Duindorp en Stationsbuurt zijn studies gereed waarin de vergroeningskansen zijn benoemd. Op www.hethaagsegroen.nl is jaarrond verslag gedaan van veel acties.

Stadsnatuur
In 2023 is verder gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit en functionaliteit van de ecologische verbindingszones om zo de robuustheid ervan te vergroten.  
 De volgende acties zijn ondernomen om de stadsnatuur te verbeteren:

• Herinrichtingsmaatregelen op diverse locaties in Scheveningse zone, zoals de aanplant van inheems struikgewas, het inzaaien van inheemse bloemenmengsels;
• Aanplant struikgewas en bomen bij de Maiskamp vanwege verwijdering Japanse duizendknoop
• Voor de Ypenburgzone (stadsdeel Leidschenveen Ypenburg) is het beheerplan in de afrondingsfase;
• Aanleg bijenhellingen Duttendel;
• Het onderhoud en herstel van de ondergrondse faunapassages voor kleine (zoog)dieren;
• De aanleg van een bloemenweide aan de Valkenboskade;
• Monitoring stadsnatuur diverse soortgroepen.

In 2023 is hier € 0,75 mln. aan besteed.

De Aziatische Duizendknopen zijn o.a. in de grote groengebieden en de Nassaulaan aangepakt. Hierbij is gekozen voor een gecombineerde methodiek van uitgraven, uittrekken en saneren en het monitoren van de ingrepen. Er is € 0,2 mln. besteed.

Stadsbomen
Bomen zorgen voor leefkwaliteit in de stad. We hebben het doel vastgesteld om 5% meer kroonoppervlak te realiseren in de periode tot en met 2030 om zo de leefkwaliteit in de stad te verhogen (RIS307827). Daarvoor zijn veel acties uitgevoerd. Een van de acties om tot ‘meer blad voor de stad’ te komen is het aanplanten van extra bomen. Met de concrete locaties uit kansenstudies zijn in 2023 al meer dan 100 extra stadsbomen aangeplant. Zo hebben veel grotere bomen van de eigen kwekerij een nieuwe plek in de Schilderswijk en Groente-en Fruitbuurt gekregen. Ook in andere delen van de stad zijn via vergroeningsprojecten 22 extra bomen geplant. Dit is o.a. gebeurd aan de Reuzenreigerlaan, Benteloostraat en Campanulastraat.

Meer kroonoppervlak krijgen we ook door het verbeteren van groeiplaatsen van bestaande bomen. Dit is bijvoorbeeld gedaan aan de Ruychrocklaan, Donau, Leyweg en Escamplaan/Monnickendamplein. Dit gaat veelal om werk met werkprojecten.

Ons doel ‘meer blad voor de stad’ is in 2023 opnieuw door inwoners, scholen, bedrijven en verenigingen omarmd. Zij hielpen mee met het vergroten van het kroonoppervlak in onze stad door een boom aan te planten. De actie bomenvoordenhaag was een groot succes met het uitdelen van circa 2.100 bomen (1.500 was het doel) en krijgt in 2024 opnieuw vervolg.
Elk jaar vallen stadsbomen uit door ziekten, plagen, storm en ouderdom. De zomerstorm in juli en de extreme warmte en droogte aan het begin van de zomer heeft in 2023 zijn tol geëist. Het ging hierbij om ruim 1.250 stadsbomen. Binnen de beschikbare middelen zijn er circa 1.150 stadsbomen herplant. De lange termijn werkvoorraad (zie uitleg in de Nota Stadsbomen) is daardoor iets opgelopen tot circa 1.250 stuks.

De derde tranche van het populierenvervangingsproject is afgerond. Van de ca 550 onveilige populieren zijn 523 bomen vervangen. Voor 27 bomen is een ontheffing aangevraagd bij de ODH, deze is nog niet verleend.  

Het aantal geregistreerde stadsbomen is nagenoeg gelijk gebleven. In 2023 is de methode van meten van kroonoppervlakte nauwkeuriger gemaakt. Dit wordt begin 2024 via de Haagse Groenmonitor met de stad gedeeld.

Grote groengebieden
De grote groengebieden zijn belangrijk voor de inwoners van Den Haag als plek voor recreatie, ontspanning en gezondheid. Maar ze hebben ook een essentiële functie voor de stadsnatuur en klimaatadaptatie. In 2023 is gewerkt aan de voorbereiding van een beleidsnota voor de grote groengebieden. Er is intern afgestemd over de opzet van een nota en er zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd. De nota wordt in 2024/25 uitgewerkt. Onderdeel hiervan is het opstellen van kaders voor verschillende gebruiksvormen. Ook inrichting, gebruik in brede zin, en het beheer van de gebieden krijgen aandacht in de nota.

In de Scheveningse bosjes is een rondwandeling georganiseerd over het bosbeheer waarbij gebruikers en betrokkenen zijn geïnformeerd en informatie is opgehaald. Voor de landgoederen Marlot-Reigersbergen, Meer en Bos, en Clingendael- Oosterbeek is in 2023 gestart met het opstellen van nieuwe beheerplannen. Hiertoe zijn in de eerste twee genoemde landgoederen rondwandelingen georganiseerd met gebruikers en omwonenden. De rondwandeling voor Clingendael-Oosterbeek volgt begin 2024. Het doel van deze wandelingen is het informeren van de gebruikers over het proces en het ophalen van informatie o.a. door kleinschalige enquêtes. Tijdens en na de wandelingen zijn veel positieve reacties binnengekomen.

Westbroekpark, Scheveningse bosjes, Waterpartij    
Verschillende projecten zijn uitgewerkt en gerealiseerd:

• De gebiedssignatuur en padenstructuur in de Scheveningse bosjes is vastgesteld, de uitvoering start in het voorjaar van 2024.
• Er is gestart met de uitvoering van de maatregelen uit het bosbeheerplan inclusief participatie.

Regionaal groen
De gemeente was ambtelijk en bestuurlijk actief in de landschapstafel Duin, Horst en Weide, als besturingspartner van Nationaal Park Hollandse Duinen en in de regiegroep Kust-Duinen van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied.

Voor Nationaal Park Hollandse Duinen is een nieuwe Samenwerkingsovereenkomst getekend met divers stakeholders. In 2023 is een programma ontwikkeld en uitgevoerd om bezoekers van natuurgebieden te informeren over nut en noodzaak van gedragsregels. Voor (school)kinderen is een educatieve strandactiviteit ontwikkeld. Voor Ockenburg en Madestein zijn er onderzoeken uitgevoerd (ecologie, cultuurhistorie) ten behoeve van uitvoering projecten.

Strandbeleid
In 2023 heeft het college een start gemaakt met het ontwikkelen van een nieuwe strandvisie. Aan het begin van de zomer heeft het college de raad daarover geïnformeerd in een commissiebrief (RIS 316091). Deze wordt benut als discussiestuk in een participatie-traject met de stad. Het participatie-traject waarbij verschillende partijen worden uitgenodigd om input te leveren voor de strandvisie start in het voorjaar van 2024. Na afloop van het participatie-traject zal het college een voorstel voor de nieuwe strandvisie aan de raad voorleggen ter vaststelling van de nieuwe strandvisie.

Stadsboerderijen

• In 2023 zijn de 10 Haagse stadsboerderijen zo veel mogelijk open geweest voor bezoekers, om te fungeren als ontmoetingsplekken voor Hagenaars van alle leeftijden. Als onderdeel van de educatieve functie zijn er lessen verzorgt voor het basisonderwijs publieksactiviteiten rond diverse thema`s georganiseerd voor en met buurtbewoners. Op de stadsboerderijen zijn in het kader van participatie en leerplekken vrijwilligers ingezet en stageplekken aangeboden aan studenten van Mbo-opleidingen. Ook fungeerden de staatsboerderijen als inlevermogelijkheid van grondstoffen, zoals gebruikt vet en elektrische apparaten.
• Bezoekers: 330.171

• Bereikt aantal leerlingen via lessen op de stadsboerderijen: 6.824 leerlingen
• Activiteiten: 115
• Inlevercijfers grondstoffen: ongeveer 8.320 kg vet en 10.575 kg elektronische apparaten
• Vrijwilligersinzet: 5.173 uur

Voor de exploitatie van de stadsboerderijen is € 1,7 mln. besteed waarvan € 1,3 mln. personeelskosten.

Riolering en waterzuivering
De gemeente zorgt voor een doelmatige inzameling en transport van afvalwater en hemelwater om de volksgezondheid en het milieu te beschermen en wateroverlast te voorkomen. Ook zorgt de gemeente voor het grondwater. Dit is geregeld in het Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025 (RIS 306620).

Werk-met-werk 
We vervingen zoveel mogelijk de riolering tegelijk met andere onderhoudswerkzaamheden en herinrichtingsplannen: werk-met-werk.  In 2023 vervingen we 11,7 km riool en koppelden 5,4 hectare af (het zorgen dat schoon regenwater afkomstig van daken en/of wegen, niet meer in het gemengde riool wordt geloosd maar op oppervlaktewater of in de bodem) en investeerden we in rioolvervanging voor circa € 31,4 mln. 

Onderhoud riool 
Ook voerden we in 2023 werkzaamheden uit op het gebied van onderhoud, reiniging en inspecties. Het gaat daarbij om zaken als het inspecteren en reinigen van de hoofdriolering en kolken, het vervangen van rioolhuisaansluitingen en drainage en het uitvoeren van rioolrenovaties, het plaatsen van pompen en installaties. Aan beheer en onderhoud is in 2023 circa € 15,4 mln. besteed.  

Toezicht en handhaving Buitenruimte

Leefbaarheid
In 2023 is er – ondanks onderbezetting op de handhavingscapaciteit door een krappe arbeidsmarkt – ingezet op de handhaving op diverse leefbaarheidsthema’s zoals afval, fietsen, honden, foutparkeren, terrassen, recreatievaartuigen en evenementen. Handhaving is het sluitstuk in de aanpak van leefbaarheid- en veiligheidsproblematiek. De handhavingscapaciteit is zeer schaars. Mede hierom zijn de salarissen van de boa's in oktober met terugwerkende kracht vanaf 1 juli structureel verhoogd. Hiermee lopen we in pas met gemeenten in de regio (RIS 316137). In de Veiligheid- en leefbaarheidsoverleggen van de stadsdelen worden de prioriteiten en inzet bepaald. Meldingen en bestuurlijke opdrachten hebben prioriteit en zijn allen uitgevoerd. Wel betekent het werken met beperkte capaciteit dat er niet op alle thema’s evenveel inzet heeft kunnen plaats vinden.

Milieuzones
De handhaving van de milieuzones verloopt goed. De naleving is in 2023 verbeterd ten opzichte van het voorgaande jaar. Het overgrote deel van de voertuigen dat zich nu binnen de milieuzones begeeft voldoet aan de vereisten of beschikt over een ontheffing of vrijstelling. Bij de milieuzones diesel (vrachtwagens en autobussen en personen- en bestelauto’s) worden momenteel zo’n 0,05% overtredingen geconstateerd. Het nalevingspercentage van de milieuzone brom- en snorfietsen is stabiel hoog en ligt op zo’n 99%.

Regionaal fietsdepot
In 2023 zijn er circa 60.000 fietsen voorzien van een label voor het verkeerd stallen. Van genoemde aantal zijn er circa 27.000 fietsen daadwerkelijk verwijderd uit de openbare ruimte. Dit komt neer op 45%. De fietsen die daadwerkelijk verwijderd zijn, worden overgebracht naar het Fietsdepot Haaglanden en worden daar opgeslagen. Hiervan zijn er zo'n 5.900 fietsen opgehaald door de fietseigenaren. Fietsen die niet worden opgehaald worden na verloop van tijd aan een opkoper verkocht.

Dierenwelzijn

Het uitgangspunt van de nota Dierenwelzijn (RIS 307253) is dat dieren integraal onderdeel uitmaken van de Haagse samenleving en hun eigen intrinsieke waarde, behoeften en rechten hebben. Samen met dierenwelzijnsorganisaties is er volop ingezet op het bevorderen van dierenwelzijn. De gemeente zorgde voor het vervoer en de opvang van gevonden en gewonde huisdieren en het vervoer van gewonde in het wild levende dieren. Daarnaast zorgde de gemeente ervoor dat op een diervriendelijke manier de zwerfkattenpopulatie in Den Haag wordt beperkt. Aan deze taken is in 2023 ongeveer € 1,15 mln. besteed.

We blijven ons inzetten op de samenwerking tussen de onderlinge dierenwelzijnsorganisaties en de gemeente. Zo organiseerde de gemeente in 2023 de derde klankbordgroep Dierenwelzijn met vertegenwoordigers van dierenwelzijnsorganisaties en heeft de gemeente regelmatig contact met dierenwelzijnsorganisaties over de uitvoering van de wettelijke dierenwelzijnstaken.

Goede communicatie en voorlichting over het nemen en verzorgen van een huisdier blijven belangrijke onderwerpen op het gebied van dierenwelzijn. Wij zetten samen met de dierenwelzijnsorganisaties in op mogelijkheden om het Huisdier Informatie Punten nog beter onder de aandacht van de inwoners te brengen.

Dienstverlening bedrijven en ondernemers

Markten
Op de Haagse Markt zijn verschillende commerciële initiatieven opgestart. Er heeft een pilot plaatsgevonden met het thuisbezorgen van producten. Ook heeft er een onderzoek plaatsgevonden naar het bezoekersprofiel van de Haagse Markt. De afdeling Markten heeft daarnaast een overeenkomst gesloten met The Hague & partners om in te zetten op meer (inter)nationale communicatie. Daarnaast zijn er diverse evenementen georganisereerd. De spelers van ADO Den Haag en de Kerstman zijn bijvoorbeeld op de markt geweest.  

Ongediertebestrijding
Bij ongediertebestrijding zet de gemeente zich in eerste instantie in op preventie. Het kan gaan om ratten en wespennesten in de openbare ruimte. Als er een melding komt, maakt de Haagse Milieu Services (HMS) een verkenning van de situatie. Als preventiemaatregelen onvoldoende effect hebben dan wordt een bestrijdingsproces opgestart. Het HMS verzorgt ook de feitelijke bestrijding.  In 2023 zijn er 773 meldingen ontvangen bij de gemeente over plaagdieren in de openbare ruimte.

We houden de meldingen over rattenoverlast goed in de gaten en waar nodig worden maatregelen getroffen om overlast tegen te gaan. De aanpak volgt een integrale werkwijze met onze partners volgens de pijlers van preventie, basis op orde en als sluitstuk handhaving. Bij preventie wordt ook ingezet op voorlichting en gedragsverandering, denk aan voorkomen van zwerfafval. Als deze maatregelen onvoldoende effect hebben kan het bestrijdingsproces worden opgestart met 175 intelligente vallen. Zo zetten we in op een zoveel mogelijk gifvrije aanpak. Voor de preventieve aanpak van overlast door dieren zoals ratten is in 2023 gebruik gemaakt van extra middelen die het vorige college voor de aanpak van plaagdieren had vrijgemaakt.  Daarnaast is ingezet op de aanpak van de eikenprocessierups en het dompelen van ganzeneieren om de populatie te beperken en daarmee overlast te voorkomen.

Begraafplaatsen
De gemeente heeft de plicht om te zorgen voor een gemeentelijke begraafplaats. Uit dien hoofde zijn op piëteitsvolle wijze stoffelijke overschotten begraven of asbussen bijgezet. De gemeente heeft verder zorggedragen voor het in goede staat houden van graven, groen, gebouwen, wegen en paden op de gemeentelijke begraafplaatsen Westduin en Kerkhoflaan.