Financiën

Algemeen

Algemene uitkering
In 2023 is het nieuwe verdeelmodel van het gemeentefonds ingegaan. Hierbij is het aantal maatstaven verkleind en geactualiseerd, met als doel een herzien en vereenvoudigd verdeelmodel dat beter aansluit bij de kosten van gemeenten. Hierdoor zijn verschuivingen tussen gemeenten ontstaan. Den Haag is een zogeheten nadeelgemeente, wat betekent dat wij in het nieuwe verdeelmodel een lagere gemeentefondsuitkering krijgen, dan we in het oude zouden krijgen. De financiële effecten van deze herverdeling zijn gemaximeerd op € 37,50 per inwoner na een ingroeipad van 3 jaar. Het financieel effect van deze herverdeling is reeds in de begroting verwerkt.

Eneco-middelen
De verkoopopbrengst uit de Eneco aandelen zijn in vijf reserves ondergebracht, conform het raadsvoorstel ‘Toekennen verkoopopbrengst Eneco’ (RIS305669). Het betreft de reserves:
1.       Reserve Extra impuls voor betaalbaar wonen
2.       Reserve ICT-Impuls (in 2021 opgeheven; RIS309850)  
3.       Reserve Verbetering duurzame mobiliteit (mobiliteitstransitie)
4.       Reserve Duurzaamheid en energietransitie
5.       Reserve Verhogen kwaliteit in gebiedsontwikkelingen en sociale woningbouw.
Besluitvorming over projecten groter dan € 2,5 mln. wordt expliciet aan de gemeenteraad voorgelegd. Na besluitvorming over het project of de investering, wordt de dekking uit de betreffende reserve beschikbaar gesteld. De inhoudelijke toelichting en verantwoording van de onderliggende projecten van deze Eneco-middelen staat bij de betrokken beleidsmatige programma’s.

Post onvoorzien
Gemeenten zijn verplicht om in de begroting een post voor onvoorziene uitgaven op te nemen. Bij onvoorzien gaat het om onverwachte uitgaven of tegenvallers in het betreffende begrotingsjaar, die met deze post kunnen worden opgevangen. De post onvoorzien is in 2023 ingezet voor een bijdrage ten behoeve van de slachtoffers van de aardbeving in Marokko en de aardbeving in de grensgebied tussen Turkije en Syrië.

Treasury

De gemeente heeft de financiering van leningen centraal geregeld. Voor de financiering van de investeringen in de stad worden langlopende en kortlopende leningen aangetrokken. In dit programma worden de rentelasten verantwoord.

Korte en lange leningen
In juli 2020 werd voor 2023 een stijging van de lange rente verwacht. Daarom is destijds een langlopende lening afgesloten van € 150 mln. tegen 0,494%. In juli 2023 is deze lening ingegaan en heeft Den Haag het geld ontvangen.

Korte rentes
Sinds juli 2022 heeft de ECB de korte rente in rap tempo verhoogd van 0% naar 4,25%. De ECB wil hiermee de inflatie dempen, deze ligt namelijk nog steeds ruim boven de doelstelling van 2%. De gemeente had geheel 2023 een liquiditeitsoverschot en hoefde niet (kort) te lenen.

Schatkistbankieren
Gemeenten mogen een beperkt positief saldo op de bankrekeningen aanhouden. Dit saldo is gerelateerd aan de omvang van de begroting; in 2023 betrof dit ongeveer € 14 mln.. De rest van het positieve saldo moet worden aangehouden bij de schatkist. De gemeente heeft in 2023 gemiddeld circa € 621 mln. aan overtollige middelen aangehouden bij de Schatkist. Over het uitstaande saldo wordt rente ontvangen; in 2023 ging dat om € 21,1 mln. aan rente ontvangen, in de begroting was uitgegaan van € 13 mln.

In deparagraaf 'Financiering' staat een uitgebreide toelichting over de kortlopende en langlopende financiering.

Erfpacht

Rechten van erfpacht met een eeuwigdurende looptijd tegen canonbetaling hebben om de vijf jaar een canonherziening. Bij de herziening wordt het canonpercentage aan de marktrente aangepast. Hierdoor kan de hoogte van de canonverplichting (sterk) wijzigen. In 2023 hebben circa 2.900 rechten van erfpacht een canonherziening gehad. Na de herziening betalen deze erfpachters meer canon. Het canonpercentage is aangepast van 1,5% naar 4,0%. Dit is het gevolg van de stijgende marktrente in 2022.

Door deze uitzonderlijke stijging van het canonpercentage, betalen diverse erfpachters in 2023 een hogere canon dan in de 5 jaar daarvoor. Bij heruitgiftes, zoals in Bezuidenhout, ging dit ook gepaard met hogere grondprijzen. Om erfpachters tegemoet te komen en waar nodig te ondersteunen bij deze kostenstijging, is een onderzoek gestart dat erop gericht is het erfpachtsysteem ‘schokbestendiger’ te maken. Naar verwachting zal dit onderzoek voor de zomer van 2024 worden afgerond.  

Het stijgende canonpercentage in combinatie met de hoge dynamiek op de woningmarkt, heeft erin geresulteerd dat er dit jaar namelijk veel minder erfpachters ingegaan op een aanbieding voor heruitgifte. Dit heeft ook effect op het resultaat op erfpacht over 2023.

Contractbeheer

Per 31 december 2023 beheert de gemeente Den Haag 78.512 rechten van erfpacht. Ongeveer 60% van deze rechten heeft een eeuwigdurend afgekochte canonverplichting. In 2023 zijn er 13 nieuwe erfpachten uitgegeven ter waarde van € 25,7 mln., dit heeft zowel betrekking op gronden als op opstal. De gronden die zijn uitgegeven worden vervolgens gesplitst in afzonderlijke rechten voor de bouw en verkoop van woningen. In totaal is het aantal rechten in beheer met 1.243 toegenomen, dit komt voornamelijk door deze splitsingen.  

Projectmatige heruitgifte (PMH)

In geval van expirerende erfpachtrechten moet tijdig een gemeentelijk aanbod tot heruitgifte worden verstuurd. In 2023 zijn 136 projectmatige aanbiedingen verstuurd, voornamelijk aan erfpachters in Bezuidenhout.  

De erfpachters uit Bezuidenhout hebben hun zorgen uitgesproken over de stijging van hun canon. Daarom is er naast het voornoemde onderzoek naar het “schokbestendiger” maken van het erfpacht systeem in 2023 ook een onderzoek gestart naar de juistheid van de taxaties die zijn uitgevoerd in Bezuidenhout. In het kader van de herziening van de erfpachtcanon wordt een tweede taxatie verricht bij een representatieve selectie van woningen die betrokken zijn in de projectmatige heruitgifte erfpacht.  

Totdat de uitkomsten van beide onderzoeken bekend zijn, is de projectmatige heruitgifte uitgesteld. Er zijn wel voorbereidingen getroffen voor de projectmatige heruitgifte vanaf 2023, zodat, nadat de uitkomsten bekend worden, snel weer kan worden gestart met deze projectmatige heruitgifte.

Heruitgifte op verzoek (HOV)

Vanaf 15 jaar voor expiratie van het erfpachtrecht kan vervroegde heruitgifte worden aangevraagd. Aanleiding hiervoor is veelal de verkoop of herfinanciering van de woning. In 2023 is het aantal verzoeken voor heruitgifte afgenomen ten opzichte van 2022. In 2023 zijn 460 aanbiedingen gedaan, 312 aanvragers zijn op het aanbod ingegaan en 76 hebben de heruitgifte eeuwigdurend geregeld.  

Verkoop bloot eigendom

In 2023 zijn 25 rechten van erfpacht omgezet naar vol eigendom (verkoop bloot eigendom in het uitgiftebeleid).

Belastingen

Onroerendezaakbelasting
De meeste belasting ontvangt de gemeente via de onroerendezaakbelasting (OZB). In 2023 ontving de gemeente van eigenaren van woningen € 49,5 mln. Gebruikers en eigenaren van niet-woningen betaalden € 89,4 mln.

Toeristenbelasting
In 2023 is € 14,9 mln. aan inkomsten toeristenbelasting gerealiseerd. In vergelijking met de afgelopen twee jaar (€ 8,0 mln. in 2021 en € 13,4 mln. in 2022) zijn de inkomsten gestegen. Hiermee zijn de inkomsten uit toeristenbelasting weer terug op het niveau van voor de coronapandemie.

Belastingen overig
De opbrengst van de precariobelasting bedroeg in 2023 € 0,2 mln. en de inkomsten uit hondenbelasting bedroegen € 2,6 mln.

In de paragraaf 'Lokale heffingen' is een meer gedetailleerde toelichting opgenomen.

Overig
Dit programma bestaat tenslotte uit een aantal andere, kleinere activiteiten, zoals: kosten accountant, reclameopbrengsten en dienstverlening primair proces. In de dienstverlening primair proces zijn de baten en lasten van de exploitatie van de parkeergarage Spui opgenomen en de werkzaamheden van het risicomanagement (verzorgen van verzekeringen van panden en andere eigendommen, het herverzekeren en het dragen van eigen risico).