Algemene toelichting op baten en lasten o.b.v. de donuts

Lasten
Bijna de helft van de lasten van dit programma hebben betrekking op bouwgrondexploitaties (44%). De bestedingen binnen dit programma bestaan uit Omgevingsvergunningen (13%), Stadsvernieuwing (13%), Wonen en Bouwen (7%), Toezicht woning en handhaving (5%), de Kust Gezond (3%) en overige activiteiten (15%).

• De lasten op bouwgrondexploitaties zijn lasten grondexploitaties zoals apparaatsinzet en lasten voor verwerving, sloop, bouw en woonrijp maken. Maar het grootste deel van de lasten betreft dotaties aan reserves en voorzieningen.

• De lasten op Stadsvernieuwing en Wonen en Bouwen betreffen veelal de inzet voor verschillende projecten. Op stadsvernieuwing heeft ook een grote dotatie aan een reserve plaatsgevonden.

Baten
De activiteiten binnen dit programma zijn hoofdzakelijk gedekt uit grondexploitaties en algemene middelen en inzet van reserves. Daarnaast heeft de gemeente opbrengsten ontvangen uit de leges.

Resultaat
Het programma sluit af met een nadeel van € 22,1 mln. ten opzichte van de begroting. De belangrijkste verklaringen zijn:

Bouwgrondexploitaties € 29,9 mln. nadeel 
•Lagere lasten van € 10 mln. (V) door enerzijds vertragingen vanwege bezwaarprocedures, latere oplevering van woningen en latere contractuele afspraken (€ 49 mln. V) en anderzijds hogere lasten door een dotatie aan de Voorziening Negatieve Plannen (VNP) vanwege verslechtering van grondexploitaties over de gehele looptijd (€ 39 mln. N) 
• Lagere baten van € 40 mln. (N) vanwege vertragingen door o.a. vergunningstrajecten en bezwaarprocedures, een lagere onderhanden werk positie en een lagere onttrokken dan begroot voor nagekomen lasten afgesloten grondexploitaties. 

Wonen en Bouwen € 6,5 mln. voordeel 
Het voordeel wordt voornamelijk veroorzaakt door een onderbesteding bij projecten die gefinancierd worden vanuit de Eneco-reserves (€ 5,8 mln. V). De uitvoering van de projecten is vertraagd of duurt langer in de tijd. Het resterende voordeel van € 0,6 mln. komt door vacatureruimte. Met name in de eerste helft van het jaar was het moeilijk om beschikbare posities in te vullen.  

De Kust Gezond € 5,9 mln. nadeel 
De verwachte kosten voor de onderdoorgang Zwolsestraat zijn te hoog, waardoor met dit project is gestopt. Er wordt gekeken naar bovengrondse verkeersoptimalisatie. De reeds gemaakte voorbereidingskosten voor het project OKZ stonden als investeringskosten op de balans. Vanwege het stoppen van het project zijn deze voorbereidingskosten afgewaardeerd ten laste van de exploitatie. Dit resulteert in een nadeel van €5,9 mln. 

Stadsvernieuwing € 4,4 mln. voordeel 
Binnen Stadsvernieuwing zijn diverse voor- en nadelen opgetreden. De bijdrage voor het KJ Plein/Anna van Burenplein wordt conform overeenkomst naar verwachting in 2024 geëffectueerd. Dan worden ook de werkzaamheden integrale leidingentunnel uitgevoerd. Bij diverse projecten is sprake van vertraging op stedenbouw en planologie en is er minder inzet geweest op o.a. locatiestudies, beleid tankstations en aparte verkenningen. Verder is sprake van onderbesteding op de reserve grote projecten en de Eneco reserve, doordat diverse projecten in uitvoering of start zijn vertraagd en in 2024 verder worden uitgewerkt. Per saldo resulteert dit in een voordeel van € 4,4 mln.

Eneco
Op programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen worden twee onderdelen bekostigd vanuit de Eneco-middelen, dit zijn:

• De Extra Impuls voor betaalbaar wonen voor sociale woningbouw en starterswoningen en
• Verhogen kwaliteit in Gebiedsontwikkeling en sociale woningbouw.

In het raadsvoorstel ‘Bestedingsvoorstel Enecomiddelen verhogen kwaliteit in gebiedsontwikkeling en sociale woningbouw (RIS309924)’ worden per gebied voorstellen gedaan over de bestemmingsdoelen, inzet en verdeling van deze middelen in de periode 2021 –2025. In de Programmabegroting 2022 – 2025 zijn deze ramingen conform dit raadsvoorstel opgenomen. Het raadsvoorstel is in lijn met hetgeen is opgenomen in het raadsbesluit ‘Bestedingsvoorstel Enecomiddelen verhoging kwaliteit in
gebiedsontwikkeling’(RIS307128).

Met het vaststellen van de programmabegroting over 2022 – 2025 (RIS309850) is onder programma 15 Financiën het overzicht van de Eneco reserves gepresenteerd. Voor de Reserve Verhogen kwaliteit in gebiedsontwikkelingen en sociale woningbouw was in de programmabegroting voor 2023 een onttrekking van €7,3 mln. begroot. Hiervan is in 2023 € 1,5 mln. gerealiseerd voor de diverse projecten. De onderbesteding van €5,8 mln. wordt veroorzaakt door vertragingen in de uitvoering bij Callistoweg Binckcitypark, investeringen in de buitenruimte, United Fisch Autions Scheveningen Haven en CID, waar de werkzaamheden aan de integrale leidingen tunnel pas in 2024 worden uitgevoerd.

In het raadsvoorstel 'Bestedingsvoorstel Enecomiddelen extra impuls voor betaalbaar wonen voor sociale woningbouw en starterswoningen' (RIS309925) worden deze middelen ingezet van 2020 t/m 2030 volgens 3 programmalijnen. De raming van de middelen is conform dit raadsvoorstel opgenomen. In de realisatie blijft met name programmalijn 1 achter.

Bij programmalijn 1 (tranches 1 t/m 4) is er onttrekking begroot van € 3,6 mln. In de realisatie is er € 0,5 mln. ontrokken voor o.a. Waldorpstraat en stadscampus Laakhavens e Hofzichtlaan/Het kleine Loo.
Voor Programmalijn 2 en 3 was er totaal € 1,8 mln. onttrekking begroot. Hier is in 2024 in de realisatie € 0,9 mln. ontrokken. De inzet voor handhaving blijft achter door krapte op de arbeidsmarkt en extra middelen vanuit het coalitie akkoord.
Daarnaaast is er een ontvangst van € 0,5 mln. van OCKJ Beherend Vennoot B.V. met betrekking tot het KJ Plein toegevoegd aan deze reserve.

Toelichting financieel resultaat                          € 5,9 mln. N/I

Lasten                                      € 5,9 mln. N/I
Er wordt ingezet op de verbetering van de doorstroming, maar niet tegen elke prijs. De verwachte kosten voor de onderdoorgang Zwolsestraat zijn te hoog waardoor met dit project is gestopt. Er wordt gekeken naar bovengrondse verkeersoptimalisatie.

Toelichting op lasten en baten  

Lasten:
De begrote lasten bedragen € 5,7 mln. en bestaan voornamelijk uit lasten voor het strategisch bezit zoals afschrijving, onderhoud, verzekeringen, en belastingen.  

De werkelijke lasten bedragen € 18,3 mln. De lasten zijn hoger dan begroot voornamelijk door de niet begrote verkoop van de Titaan. De lasten stijgen met € 12,5 mln. in verband met de afwaardering van het complex, zie ook de toelichting bij de baten. Verder heeft in 2023 een aantal niet begrote toevoeging van vastgoedobjecten van voormalige grondexploitaties plaatsgevonden. Voorbeelden zijn Forepark en Multicultureel Vrijetijdscentrum Transvaal (MVC). Hier staan ook baten tegenover, zie de toelichting bij de baten.  

Baten:  
De begrote baten bedragen € 6,6 mln. en bestaan voor € 4,9 mln. uit verkregen verhuurbaten van het strategische vastgoed. Verder begroten we een onttrekking uit de reserve van € 1,7 mln. Deze onttrekking is dekking voor het nadelige resultaat, apparaatslasten en een vrijval ten behoeve van de Centrale Treasury vanwege een renteverlaging.  

De werkelijke baten bedragen ruim € 19,5 mln. De hogere baten worden voornamelijk veroorzaakt door de uitgifte van de Titaan, zie ook de toelichting bij de lasten. Het pand is verkocht voor € 12,5 mln. en de grond is in erfpacht uitgegeven. Verder bedragen de inkomsten uit verhuringen strategisch vastgoed € 5,6 mln. De verhuurbaten zijn hoger dan begroot vanwege de opname van vastgoedobjecten van voormalige grondexploitaties zoals Forepark en MVC, zie ook de toelichting bij de lasten. De onttrekking uit de reserve bedraagt € 1,4 mln. en biedt dekking voor het nadelige resultaat, apparaatslasten en de afdracht aan de Centrale Treasury in verband met de verlaagde omslagrente.  

Toelichting financieel resultaat                  € 0,3 mln. V/I

Neutrale ontwikkelingen                        € 12,5 mln.
Niet begrote verkoop van het pand Titaan, de hogere kosten zijn de afwaardering van het complex. Dit wordt gedekt vanuit de opbrengst van de verkoop (€ 12,5 mln.).

Toelichting op lasten en baten

Lasten:
Bestemmingsplannen
In 2023 is voor € 1,5 mln. besteed aan apparaatslasten, € 0,1 mln. aan het beheer van ICT-systemen, € 0,1 mln. aan schadeclaims. € 0,2 mln. is gebruikt voor het inwinnen van advies en vorming en opleiding.

Programma Omgevingswet
Voor de voorbereiding van de nieuwe Omgevingswet en de omgevingsplannen zijn is € 0,9 mln. besteed aan apparaatslasten, € 0,1 mln. aan informatievoorziening en € 0,1 mln. aan opleidingen en communicatie.

Baten:
De baten van € 0,2 mln. uit de reserve Voorbereidingskosten Omgevingsvisie, Omgevingswet en Omgevingsplan zijn ter afdekking van lasten van het programma implementatie Omgevingswet.

Toelichting financieel resultaat                          € 0,1 mln. V/I

Neutrale ontwikkelingen                        € 2,3 mln.
In 2023 is duidelijkheid gekomen over het uitstel van de invoeringsdatum van de Omgevingswet en de daarmee gerelateerde middelen vanuit het rijk. In lijn met deze uitkomsten verschuiven de lasten en de onttrekking uit de reserve, gerelateerd aan de implementatie Omgevingswet, naar 2024 en verder.

Toelichting op lasten en baten

Lasten
De werkelijke lasten bedragen € 2 mln. en zijn voornamelijk besteed aan de Kasteeltuin Binckhorst, Harstenhoekwegen de Venen.

Baten
De werkelijke baten bedragen € 1,4 mln. Hiervan is € 1 mln. ontvangen van derden bijvoorbeeld in verband met de ontwikkelingen in Winkelcentrum Mariahoeve, Colijnplein, Weigeliaplein en de dekking van gemeentelijke apparaatskosten voor project Walenburg. Van een aantal projecten worden de bijdragen in latere jaren verwacht zoals Harstenhoekweg, Laakport, Winkelcentrum Mariahoeve en Uithofslaan. Voor de Kasteeltuin is werkelijk € 0,3 mln. onttrokken, het project wordt vanaf 2024 vervolgd.  

Toelichting financieel resultaat                   € 1,6 mln. V/I  

Lasten                                    € 4,9 mln. V/I

Diverse onderbestedingen

De werkelijke lasten zijn lager onder andere door een administratief technische reden: de kosten van de Fokkerterminal zijn via de concernreserve Verhogen kwaliteit in gebiedsontwikkelingen en sociale woningbouw aan de activareserve gedoteerd. Verder vinden de bestedingen aan projecten Callistoweg Binckcitypark en investeringen in de buitenruimte in 2024 plaats. Het voordelige resultaat dat hierdoor ontstaat, vloeit terug naar deze concernreserve via het voorstel bij de resultaatbestemming 2023.  

Baten                              € 3,3 mln. N/I

Lagere bijdragen derden                        € 2,6 mln. N/I
Marktpartijen vergoeden gemeentelijke en bovenplanse kosten op basis van contracten zoals anterieure overeenkomsten en planuitwerkingskaders. Hiervoor is € 3,6 mln. begroot. Werkelijk is € 1 mln. ontvangen van derden bijvoorbeeld in verband met de ontwikkelingen in Winkelcentrum Mariahoeve, Colijnplein, Weigeliaplein en de dekking van gemeentelijke apparaatskosten voor project Walenburg. Van een aantal projecten worden de bijdragen in latere jaren verwacht zoals Harstenhoekweg, Laakport, Winkelcentrum Mariahoeve en Uithofslaan.

Lagere onttrekking kasteeltuinen                     € 0,8 mln. N/I
T.b.v. de Kasteeltuinen Binckhorst is een onttrekking begroot van € 1,1 mln. In 2023 is werkelijk € 0,3 mln. onttrokken. Het restant van de werkzaamheden volgt in 2024.   

Overig                              € 0,1 mln. V/I

Toelichting op lasten en baten

Lasten:

De begrote lasten bedragen € 89 mln. en bestaan voor ca. € 84 mln. uit apparaats- en programmalasten van grondexploitaties (zie ook Meerjarenprognose Grondexploitaties 2023 RIS316919). Verder is voor de rentekosten voor bijna € 4 mln. aan dotaties begroot aan de Voorziening Negatieve Plannen. Verder zijn kosten aan overige projecten begroot zoals ruim € 1 mln. voor nagekomen lasten van afgesloten grondexploitaties.   

De werkelijke lasten bedragen ca. € 79 mln. en bestaan uit ca. € 35 mln. lasten grondexploitaties voor o.a. verwervingen, infrastructurele werken en apparaat. Verder is € 43 mln. gedoteerd aan de Voorziening Negatieve Plannen ten behoeve van de € 4 mln. begrote rentekosten en € 39 mln. voor de dekking van nadelige grondexploitaties. De dotatie is nodig vanwege o.a. prijsindexatie van geprognosticeerde kosten en bijstelling van verwachte uitgifteopbrengsten. De overige lasten zoals de nagekomen lasten van afgesloten grondexploitaties bedragen ca. € 1 mln.  

De grootste grondexploitaties qua gerealiseerde lasten betreffen: 

• Spuikwartier         € 6,5 mln.  
• Dreven, Gaarden, Zichten   € 3,6 mln.  
• Den Haag Nieuw Centraal   € 3,5 mln.  
• Noordelijk Havenhoofd   € 3,2 mln.  
• Leyweg-Escamplaan (Haga)   € 2,7 mln. 
• Grotiusplaats         € 1,6 mln.  
• A12 zone deelplan 20      € 1,5 mln. 
• Laakhaven Petroleumhaven   € 1,4 mln.   
• Trekvlietzone fase 1      € 1,3 mln.  
• Assumburgweg      € 1,2 mln.  
• Uithofslaan         € 1,2 mln.  

De voornaamste verschillen tussen de begrote en gerealiseerde lasten van grondexploitaties betreffen: 

Spuikwartier € 15 mln. begroot, € 6,5 mln. gerealiseerd
Een aantal werkzaamheden die voorzien waren voor 2023 zijn nog niet of met vertraging gestart. De uitvoering van het Spuiplein is vertraagd omdat deze qua planning afgestemd moet worden met het project inzake het vervangen van het natuursteen rond het Stadhuis. Ook de uitvoering van de Turfmarktgarage is vertraagd, omdat het bouwteam het ontwerp nog aan het uitwerken en optimaliseren is. Tenslotte zijn de werkzaamheden inzake het woonrijp maken rond de torens A en B met vertraging begonnen, omdat het uitwerken van het maaiveld meer tijd vereist dan verwacht.

Dreven, Gaarden, Zichten € 12 mln. begroot, € 3,6 mln. gerealiseerd 
Door vertraging in het opstellen van he voorlopige ontwerp zijn werkzaamheden aan het sportpark verschoven naar latere jaren. Ook zijn kosten inzake het proces van het huisvesten van huidige bewoners en het bouwrijpmaken van de uit te geven gronden, verschoven naar 2024.

Kijkduin € 5,7 mln. begroot, € 1 mln. gerealiseerd   
In de begroting was voorzien dat we de openbare ruimte aan de zeezijde in Bad vrijwel geheel in 2023 zouden hebben afgerond en hielden we rekening met meer kosten voor de afronding van ontwikkelveld B2 in Binnen. Als gevolg van vertraging door tegenvallers bij de uitvoering en vertraging bij de ontwikkelaar van het winkelcentrum zijn de werkzaamheden in openbare ruimte in Bad aanzienlijk minder ver gevorderd. De werkzaamheden met bijbehorend budget zijn doorgeschoven naar 2024. De oplevering van de openbare ruimte op de boulevard wordt voor de zomer 2024 verwacht. De overige openbare ruimte volgt tweede helft 2024.

Noordelijk Havenhoofd € 7,8 mln. begrote lasten, € 3,2 mln. gerealiseerd  
In 2023 is de oplevering van werkzaamheden aan het Noordelijk Havenhoofd gepland. Omdat de formele oplevering nog niet heeft plaatsgevonden, is financiële afrekening tussen de gemeente en de ontwikkelaar vertraagd. Ook is voor 2023 de gedeeltelijke herinrichting van de openbare ruimte begroot. Als gevolg van de te doorlopen ontwerp-, communicatie- en juridische processen heeft de uitvoering van de openbare ruimte vertraging opgelopen. De uitvoering van de werkzaamheden en bijbehorende financiën zijn verschoven 2024.  

Ontwikkeling Scheveningen Haven € 5,1 mln. begrote laten, € 0,9 mln. gerealiseerd 
Het Zuiderstrandtheater is in jaarschijf 2023 succesvol ontmanteld, de bouw van blok 4b-1 is gestart en ter voorbereiding op de resterende bouwblokken is het programma voor blok 3, blok 4B-2 en blok 4D uitgewerkt. Het grootste deel van het plangebied moet nog woonrijp worden gemaakt. Naar verwachting worden in de eerste helft van 2024 de documenten voor de gronduitgifte opgemaakt en vindt de grondlevering voor blok 3 in de tweede helft van jaarschijf 2024 plaats. 

Grotiusplaats € 3,8 mln. begroot, € 1,6 mln. gerealiseerd 
De uitvoering van de openbare ruimte is vertraagd door onder meer het niet op tijd vrijgeven van het in te richten Maria Stuartplein door de aannemer van de ontwikkelaar, problemen rond de speelvoorziening in relatie tot de opstelplek voor een kraan ten behoeve van de Koninklijke Bibliotheek en een lekkend bomenkrattensysteem. De afronding van de openbare ruimte heeft daardoor niet in 2023 plaatsgevonden en staat nu voor mei 2024 in de planning. Het budget is daarom naar 2024 doorgeschoven. 

Haagse Loper € 2,4 mln. begroot, € 0,3 mln. gerealiseerd  
In 2023 is conform de verwachting gestart met het uitwerken van het Definitieve ontwerp van de Wijnhaven en het aanliggende deel van de Turfmarkt. Het definitieve ontwerp is in de tweede helft van 2023 aanbesteed en gegund. De start van de werkzaamheden is afgestemd met de werkzaamheden rond het woonrijp maken van de torens A en B van het project Spuikwartier. De uitvoering is in januari 2024 gestart en zal eind van het tweede kwartaal worden opgeleverd. Een mogelijk uitzondering hierop is het planten van de bomen die gezien het plantseizoen pas in het 4e kwartaal kan worden afgerond. 

Den Haag Nieuw Centraal € 5,6 mln. begrote lasten, € 3,5 mln. gerealiseerd  
De realisatie van het Koningin Julianaplein is vertraagd, waardoor in 2023 minder kosten gemaakt zijn dan verwacht. De planning in de grondexploitatie is aangepast en deze kosten schuiven door. 

Noordboulevard Scheveningen € 2,2 mln. begroot, € 0,7 mln. gerealiseerd 
Werkzaamheden zijn grotendeels afgerond. Een aantal activiteiten worden in 2024 afgerond zoals Kazemat en Pierplein. Het resterende budget wordt in 2024 besteed.   

Laakhaven West € 1,9 mln. begroot, € 0,5 mln. gerealiseerd 
Er was voorzien in de aanleg van een brug richting de Petroliumhaven. Het type brug dat voorzien was, een vaste brug, bleek niet haalbaar in verband met de doorgang voor boten. Alternatieven vereisen aanzienlijk hogere investeringen en de functionele noodzakelijkheid dient nogmaals onderzocht te worden. Bij het partieel afsluiten van de grondexploitatie is de brug daarom komen te vervallen.

Leyweg € 3,3 mln. begroot, € 2,7 mln. gerealiseerd 
Het plangebied is nagenoeg volledig ingericht. Er resteren nog enkele opleverpunten inzake de openbare ruimte en het groen. Er heeft zich een aanbestedingsvoordeel voorgedaan bij de laatste werkzaamheden. Ook is een kostenpost uit de grondexploitatie verwijderd omdat deze bij nader inzien niet vanuit de grondexploitatie verantwoord mag worden. Deze kostenpost wordt gedekt vanuit de Reserve Grondbedrijf.

Assumburgweg € 1,7 mln. begroot, € 1,2 mln. gerealiseerd  
Vanwege lopende bezwaarprocedures is vertraging opgetreden. Hierdoor zijn minder lasten gemaakt dan begroot. Ook aan de baten kant leidt dit tot een onderbesteding want door de procedures vindt de uitgifte later plaats.  

Trekvlietzone fase 1 € 1,7 mln. begroot, € 1,3 mln. gerealiseerd 
In de begroting is uitgegaan van € 6,7 mln. aan baten door gronduitgiften (bijvoorbeeld kavel 1A en 1B). Door onder andere een vertraging in het vergunningentraject kon de grondverkoop nog niet worden gerealiseerd. De verwachting is dat de gronden in 2024 worden verkocht. 

A12 zone deelplan 20 € 1,9 mln. begroot, € 1,5 mln. gerealiseerd 
Betreft de ontwikkeling de openbare ruimte voor een bijna opgeleverde woonwijk. De ontwikkeling van de openbare ruimte start later omdat later dan gepland is voldaan aan de oplevering van een percentage van de woningen. De oplevering wordt verwacht in 2024.  
De begrote baten schuiven navenant door naar 2024.  

Uithofslaan € 1,6 mln. begroot, € 1,2 mln. gerealiseerd  
De samenwerkingsovereenkomst is later dan gepland ondertekend waardoor de geplande werkzaamheden aan de openbare ruimte deels in 2024 zullen plaatsvinden.  

Baten:

De begrote baten bedragen ca. 85 mln. en bestaan voor ca. € 27 mln. uit opbrengsten van gronduitgiften, subsidies en overige baten. Verder is € 56 mln. verrekend met onderhanden werk op de balans vanwege het meerjarige karakter van de grondexploitaties. Daarnaast wordt voor ca. € 2 mln. aan onttrekkingen geraamd uit de Reserve Grondbedrijf voornamelijk ter afdekking van nagekomen lasten van afgesloten grondexploitaties zoals Jabob Catsstraat, Bincker en Multicultureel Vrijetijdscentrum Transvaal.  

De werkelijke baten bedragen € 46 mln. waarvan € 7 mln. door opbrengst verkoop gronden, subsidies en overige baten van grondexploitaties. Vanwege het meerjarige karakter van grondexploitaties is € 38 mln. verrekend met onderhanden werk. Verder is € 1 mln. verrekend met reserves en voorzieningen ten behoeve van dekking van diverse lasten zoals de nagekomen lasten van afgesloten grondexploitaties. 

De grondexploitaties met de meest ontvangen baten:  

• Dreven, Gaarden, Zichten      € 2,3 mln.  
• Noordelijk Havenhoofd      € 2,0 mln.  
• Laakhaven, Petroleumhaven      € 1,5 mln.  
• Spuikwartier            € 0,9 mln.  
• Twickelstraat         € 0,6 mln.  
• Den Haag Nieuw Centraal      € 0,5 mln.  
• Uitbreiding Madurodam      € 0,4 mln.  

De voornaamste verschillen tussen de begrote baten grondexploitaties en de gerealiseerde baten grondexploitaties betreffen: 

Dreven Gaarden en Zichten € 8,8 mln. begroot, € 2,3 mln. gerealiseerd 
Begroot was een gronduitgifte van € 5,6 mln. en een subsidie van € 3,2 mln. De gerealiseerde gronduitgifte is € 1,3 mln. en is lager dan de begroting. Enerzijds zijn de bouwkosten in de grondwaardeberekening gestegen en drukt het onrendabele deel van parkeren de grondwaarde.  
Verder zijn minder woningen gerealiseerd dan begroot. Door lagere lasten, zie de toelichting bij de lasten, is in 2023 € 1 mln. van de subsidie verantwoord.  

Trekvlietzone fase 1 € 6,7 mln. begroot, € 40.000 gerealiseerd 
In 2023 zijn extra kosten gemaakt voor bouwrijp maken fase 1 (weghalen Japanse Duizendknoop), plankosten i.v.m. mogelijke planwijzigingen en een deel van de saneringskosten. Het restant volgt in 2024.  

Assumburgweg € 2,6 mln. begroot, € 0,3 mln. gerealiseerd 
Vanwege lopende bezwaarprocedures vinden de geplande uitgiften later plaats, zie ook de toelichting op de lasten.   

Den Haag Nieuw Centraal € 1,9 mln. begroot, € 0,5 mln. gerealiseerd
Met de ontwikkelaar is een gemeentelijke bijdrage afgesproken om te komen tot start bouw. Een deel van deze bijdrage komt uit de grondexploitatie. De bijdrage was voorzien voor 2023, maar zal in 2024 geëffectueerd worden.

Dr Lelykade € 1,3 mln. begroot, geen realisatie 
Het project Dr. Lelykade Bedrijfsgebouw heeft lange tijd stilgelegen vanwege een bezwaar tegen de omgevingsvergunning. Eind 2023 is de omgevingsvergunning onherroepelijk geworden waardoor het project verder kan. De planning is om medio 2024 de grond bouwrijp te leveren en uit te geven waarna de bouw kan starten.  

Noordelijk Havenhoofd € 2,7 mln. begroot, € 2 mln. gerealiseerd 
De bezwaren tegen het bouwplan 'duinpaviljoens' zijn ongegrond verklaard. Daarmee blijft de omgevingsvergunning in stand en is onherroepelijk. Verder besloot de raad in december 2023 de verklaring van geen bedenkingen voor JM Snacks af te geven. Volgend hierop is begonnen met de voorbereidingen voor de uitgifte van de gronden 'duinpaviljoens' en JM Snacks. Beide grond uitgiften staan in de planning voor het eerste kwartaal 2024. 

Zie voor verdere toelichting en het meerjarige karakter van grondexploitaties ook de paragraaf Grondbeleid in deze programmarekening.  

Toelichting financieel resultaat                   € 29,9 mln. N/I 

Lasten                                      €   9,9 mln. V/I

Baten                                      € 39,8 mln. N/I

Zie bovenstaande toelichtingen.                             

Dekking VNP t.b.v. nadelige grondexploitaties                € 39,9 mln. N
Nadelige grondexploitaties worden conform de financiële spelregels financieel afgedekt in de Voorziening Negatieve Plannen. De in het Meerjarenprogramma Grondexploitaties 2023 vastgestelde grondexploitaties zijn geactualiseerd. Bij deze actualisatie hoort een financiële dekking van € 39 mln. die aan de VNP wordt gedoteerd. De dotatie is nodig vanwege o.a. prijsindexatie van geprognosticeerde kosten en bijstelling van verwachte uitgifteopbrengsten. Via de resultaatbestemming 2023 wordt voorgesteld dit bedrag te onttrekken uit de Reserve Grondbedrijf. Voor verdere toelichting zie ook de paragraaf Grondbeleid.

Winstneming afgesloten grondexploitaties                  € 9,9 mln. V

Een aantal grondexploitaties is afgesloten in 2023, zie ook de paragraaf Grondbeleid. Het gaat hier bijvoorbeeld de A12 zone deelplan 19, Ketelstraat, Laakhaven Hollands Spoor en Boekweitkamp. De winstnemingen bedragen € 6 mln. Ook is bij een aantal grondexploitaties tussentijds winst genomen voor ruim € 4 mln. Via de resultaatbestemming 2023 wordt voorgesteld het voordelige saldo te verrekenen met de Reserve Grondbedrijf.

Toelichting op lasten en baten

Lasten:
In 2023 is voor € 12 mln. besteed aan wonen en bouwen. Deze kosten zijn besteed aan: € 2,7 mln. aan behandeling huisvesting en voorrangsverklaringen, € 3,4 mln. aan huisvesting bijzondere doelgroepen, en € 2,7 mln. aan woningmarkt strategie. Voor onderzoek, portfoliomanagement, strategie, externe betrekkingen, Lobby en participatie is totaal € 4,2 mln. aan kosten gemaakt. Voor de huisvesting van statushouders is totaal € 0,2 mln. aan kosten gemaakt.

Baten:
De baten van € 4,4 mln. bestaan voor € 1,9 mln. uit bijdrage vanuit het rijk (huisvesting bijzondere doelgroepen) € 0,5 mln. uit een onttrekkingen uit de reserves. (€ 0,2 mln. uit stedelijke ontwikkeling en € 0,3 mln. Participatie), € 0,8 mln. bestaat uit leges (urgentie/Huisvesting en overige), € 0,5 mln. vanuit projectontwikkelaar (RIS306643), € 0,2 afwikkeling subsidieregeling particuliere woningverbetering, € 0,1 mln. bedraagt de bijdrage van woningcorporaties voor de inzet van de vocht en schimmel expert. € 0,4 mln. is overig.

 Toelichting financieel resultaat:                  € 6,5 mln. V/I

Lasten                                      € 4,7 mln. V/I

Strategie, Externe betrekkingen, Portfoliomanagement en Onderzoek      € 0,6 mln. V/I
Bij Strategie, Portfoliomanagement en Onderzoek is sprake van lagere lasten; waaronder kosten voor kennismanagement. De lagere lasten zijn echter voornamelijk te verklaren door een lagere bezetting in de eerste helft van het jaar.

Onderbesteding Diverse projecten                  € 4,1 mln. V/I   
Diverse projecten zijn vertraagd in de uitvoering of duren langer in tijd en lopen door in 2024. Middelen zullen via de resultaatsbestemming worden toegevoegd aan verschillende reserves en blijven beschikbaar.

Baten                              € 1,8 mln. V/I

Bijdrage woningcorporatie                     € 0,5 mln. V/I
Ontvangen van OCKJ Beherend Vennoot B.V. met betrekking tot het KJ Plein. Middelen worden via de resultaat bestemming toegevoegd aan de  reserve extra impuls voor betaalbaar wonen.

Terugvordering subsidie                        € 0,2 mln. V/I
De laatste dossiers van de subsidie inzake particuliere woningverbetering zijn afgerond, dit heeft voor een aantal dossiers geleid tot terugvordering van de subsidie.

Overig                              € 0,1 mln. V/I

Neutrale ontwikkelingen                        € 1,0 mln.
Dit betreffen hogere baten die samenhangen met hogere lasten. Zie onderstaande toelichting

Neutrale ontwikkelingen

Bijdrage Parnassia Rosenburg                     € 0,7 mln.
Project subsidie vanuit de gemeente voor de ontwikkeling van Parnassia Rosenburg. Baten komen uit een voor dit project toegewezen subsidie vanuit binnenlandse  zaken.

Onwikkeling leegwaterplein                     € 0,3 mln.
Project gestart in 2023 daardoor niet opgenomen in de begroting.  Baten komen uit voor dit project toegewezen subsidie van binnenlandse zaken.

Toelichting op lasten en baten
De lasten voor stadsvernieuwing zijn € 23,8 mln. Hiervan is  € 15,7 besteed aan de inzet voor verschillende projecten binnen stadsvernieuwing, hiervan heeft 12,7 mln. betrekking op personeelskosten. € 8,1 mln. zijn dotaties aan reserves.

Lasten:
De lagere lasten worden onder meer veroorzaakt door een aantal grote projecten waar door verschillende omstandigheden projecten vertraging hebben opgelopen of later zijn gestart (€ 6,1 mln.). De grootste projecten worden toegelicht bij het financieel resultaat. Daarnaast is er door capaciteitsgebrek minder inzet geweest van het ambtelijk apparaat (€ 1,3 mln.). Voor € 6,8 mln. van de lagere lasten zijn er ook lagere baten waardoor dit een neutraal effect heeft op het resultaat.

Baten:
Het grootste gedeelte van de lagere baten is veroorzaakt door lagere lasten. Door deze lagere lasten is er minder in rekening gebracht bij derden (€ 2,7 mln). Ook is er hierdoor minder gebruik gemaakt van beschikbare subsidies (€ 2,2 mln.), deze middelen blijven beschikbaar in 2024. Daarnaast is er € 3,8 mln. minder onttrokken uit voorzieningen en reserves.

Toelichting financieel resultaat                               € 4,4 mln. V/I

Lasten                              € 13,1 mln. V/I

United Fish Auctions                        € 1,8 mln. V/I
Doordat de uitspraak staatssteun heel lang op zich heeft laten wachten heeft het project daardoor veel vertraging opgelopen. Een deel van dit resultaat € 1,2 mln. zal via de resultaatsbestemming worden toegevoegd aan de Eneco-reserves en blijven in 2024 beschikbaar.

KJ Plein / Anna van burenplein                     € 0,9 mln. V/I
De bijdrage voor dit project wordt conform overeenkomst naar verwachting in 2024 geëffectueerd, dan worden ook de werkzaamheden integrale leidingentunnel uitgevoerd. Middelen zullen via de resultaatsbestemming worden toegevoegd aan de reserve verhogen kwaliteit in gebiedsontwikkelingen en sociale woningbouw en blijven beschikbaar in 2024.

Inzet stedenbouw en planologie                     € 0,7 mln. V/I
Doordat diverse projecten zijn vertraagd is er minder inzet geweest op o.a. locatiestudies, beleid tankstations en aparte verkenningen.

Polderweg                                       € 0,6 mln. N/I
In de exploitatie voor 2022 is een voordeel verantwoord welke in 2023 is gecorrigeerd waardoor er een nadeel is ontstaan.

Onderbesteding diverse projecten gefinancierd vanuit reserves         € 1,8 mln. V/I
Diverse projecten zijn vertraagd in de uitvoering of start en worden hierdoor in 2024 verder uitgewerkt. Middelen zullen via de resultaatsbestemming worden toegevoegd aan de concern reserve grote projecten / concern reserve verhogen kwaliteit in gebiedsontwikkelingen en sociale woningbouw en blijven beschikbaar in 2024.

Overig                              € 0,5 mln. V/I

Neutrale ontwikkelingen                        € 6,8 mln. V/I
Dit betreffen lagere lasten die samenhangen met lagere baten. Zie onderstaande toelichting

Baten                              € 8,8 mln. N/I

Overig                              € 2,0 mln. N/I
Door verschillende oorzaken zijn de baten van diverse projecten achter gebleven op de begroting.

Neutrale ontwikkelingen                        € 6,8 mln. N/I
Dit betreffen lagere baten die samenhangen met lagere lasten. Zie onderstaande toelichting

Neutrale ontwikkelingen                        € 6,8 mln.

Uitvoeringsstrategie Binckhorst                     € 1,2 mln.
De werkzaamheden die voor deze strategie / faseringsdraaiboek openbare ruimte zijn uitgevoerd waren niet subsidiabel / konden niet gedekt worden door de BZK Woningbouwimpuls of het kostenverhaal Binckhorst. Dus deze middelen (baten) zijn niet ingezet. Voorbereiding van de projecten openbare ruimte zijn gedekt uit de reserve grote projecten.

Onttrekking RSO Pametex                     € 1,4 mln.
Voorziene onttrekking is lager dan verwacht; in 2023 is de bodemsanering voor dit project nog niet gestart.

Voorbereidingskosten omgevingsvisie                  € 1,1 mln.
Het nieuw beleidsgeld voor de omgevingsvisie om meer te investeren in participatie en visieontwikkeling, tbv een meer impact vollere omgevingsvisie, zal in 2024 worden ingezet.

Begeleidingsgroep experiment gebiedsinvesteringszone            € 1,0 mln.
In overleg met de subsidieverstrekker is er gekozen voor een andere opzet / uitvoering van dit project, hierdoor is de uitvoering in 2023 vertraagd.

Verplaatsen afvalcluster en gasoverslag station Binckhorst            € 0,5 mln.
De voorbereiding van deze projecten start in 2024 daardoor zijn de lasten / baten (Reserve Stedelijke ontwikkeling) in 2023 lager.

Projecten CID                           € 0,6 mln.
Verschillende projecten welke gefinancierd zouden worden door derden zijn niet gestart.

Diverse overige projecten                     € 1,0 mln.

Toelichting op lasten en baten

Lasten:
Circa € 6,5 mln. besteed aan apparaatslasten ten behoeve van toezicht en handhaving. Voor afhandeling van beroep en bezwaar is € 0,7 mln. aan juridische lasten gemaakt, daarnaast was € 0,6 mln. benodigd voor dotatie dubieuze debiteuren als gevolg van stijging dwangsommen en bestuurlijke boetes. Als laatste is € 0,2 mln. besteed aan beheer en ontwikkeling van systemen, € 0,4 mln. aan beheer en onderhoudskosten woonwagencentra en € 0,1 mln. overige lasten.

Baten:
Er is € 1,3 mln. aan opbrengsten uit dwangsommen en aanschrijvingen in rekening gebracht bij overtreders. Huurontvangsten voor woonwagencentra betrof € 0,4 mln.

Toelichting financieel resultaat                                                       € 1,1 mln. V/I     

Lasten                                   € 0,4 mln. V/I

Handhaving Haagse Pandbrigade                                       € 0,5 mln. V/I
Wegens krapte op de arbeidsmarkt is de formatie van de Haagse Pandbrigade niet volledig ingevuld.

Overig                                                 € 0,6 mln. V/I
Betreft voornamelijk extra bijdrage vanuit de klimaatgelden voor handhaving energielabel C en verschuiving onderhoudswerkzaamheden woonwagencentra naar volgend boekjaar.

Neutrale ontwikkelingen                     € 0,7 mln. N/I
Dit betreft hogere lasten waar hogere baten tegenover staan. Zie onderstaande toelichting.

Baten                           € 0,7 mln. V/I

Neutrale ontwikkelingen                     € 0,7 mln. N/I
Dit betreft hogere baten die samenhangen met hogere lasten. Zie onderstaande toelichting.

Neutrale ontwikkelingen                     € 0,7 mln.

Bestuurlijke boetes en dwangsommen               € 0,9 mln.
Hogere opbrengsten uit bestuurlijke boetes en dwangsommen. Tegenover de hogere opbrengsten uit bestuurlijke boetes en dwangsommen staat meer inzet van JZ op bezwaren en een benodigde ophoging van de voorziening dubieuze debiteuren.

Bestuursdwang                        € 0,2 mln.
Lagere gerealiseerde opbrengsten uit uitvoering aanschrijving van gemeentewege in verband met lagere verhaalbare bestuursdwang lasten.

Lasten:
In 2023 is er voor € 4,8 mln. aan kernregistraties besteed. € 4,2 mln. is besteed aan de beheerunit open data, het beheren en bijhouden van een aantal wettelijke registraties en de benodigde applicaties. € 0,1 mln. aan de ontwikkeling van Totaal Driedimensionaal. € 0,3 mln. aan diverse overige dienstverlening en (door)ontwikkeling van geo-informatie.

Baten:
Totaal Driedimensionaal (€ 0,1 mln.) wordt volledig gedekt door middelen vanuit VNG. Daarnaast is voor circa € 0,1 mln. aan opbrengsten gerealiseerd door het leveren van specifieke geo-informatie gerelateerde producten en diensten en door bijdragen voor het beheren en bijhouden.

Toelichting financieel resultaat                       € 0,5 mln. V/I

Beheerbudgetten en onderbezetting apparaat                               € 0,5 mln. V/I
Lagere uitputting van de programmabudgetten voor beheer en onderhoud. De krapte op de arbeidsmarkt zorgt voor een onderbezetting op de afdeling Geo-Informatie.

Lasten:
In 2023 is er € 23,1 mln. besteed aan omgevingsvergunningen. Hiervan is € 17,9 mln. besteed aan ambtelijke inzet, € 1,5 mln. voor de toetsing en controle bij bouwaanvragen door de Veiligheidsregio Haaglanden, €1,4 mln. aan kosten voor de behandeling en afdoening van beroep- en bezwaarschriften, € 0,9 mln. voor de inzet door de Omgevingsdienst Haaglanden bij bouwaanvragen en meldingen voor asbestsanering, € 0, 8 mln. voor het beheren en ontwikkelen van de ICT systemen, € 0,5 mln. aan kosten van derden partijen en € 0,1 mln. aan overige kosten.

Baten:
De baten zijn de inkomsten uit leges voor omgevingsvergunningen € 17,4 mln. en daarnaast een onttrekking uit de voorziening bouwleges van € 9,1 mln.

Toelichting financieel resultaat                                        € 0,6 mln. N/I

Lasten                               € 1,2 mln. V/I

Beroep- bezwaarschriften                     € 0,6 mln. N/I
Er zijn meer beroep- en bezwaarschriften ingediend, hierdoor zijn de juridische kosten hoger.

Neutrale ontwikkelingen                        € 1,8 mln. V/I
Dit betreft lagere lasten waar lagere baten tegenover staan. Zie onderstaande toelichting.

Baten                              € 1,8 mln. N/I

Neutrale ontwikkelingen                        € 1,8 mln. N/I
Dit betreft lagere baten die samenhangen met lagere lasten. Zie onderstaande toelichting.

Neutrale ontwikkelingen                        € 1,8 mln.

Bouwleges                           € 1,8 mln.
De lasten van omgevingsvergunningen die met de voorziening bouwleges worden afgerekend zijn 1,8 mln. lager dan geraamd. Zie tekst voorziening bouwleges onder toelichting reserves, voorzieningen en investeringen.