Economie

Met de Economische Visie Den Haag+ 2030 is het economisch beleidskader vastgesteld, met de strategische en tactische doelen. In de economische uitvoeringsagenda Den Haag 2023-2026 is dit beleidskader uitgewerkt in een agenda voor de periode 2023-2026. Daar zijn ook de prioriteiten uit het coalitieakkoord 2023-2026 in verwerkt. In deze programmaverantwoording wordt een beknopt overzicht gegeven van de meest toonaangevende resultaten en de resultaten met de meeste financiële impact. Voor een compleet overzicht van alle inspanningen in het belang van de Haagse economie wordt verwezen naar de voortgangsrapportage 2023.   

1. Attractieve stad 

W at zijn de tactische doelen?

• Een aantrekkelijk woon- en leefklimaat scheppen (valt onder programma 6, 9, 10 en 13). 
• Levendigheid en toeristische aantrekkingskracht vergroten. 
• De mobiliteitstransitie realiseren (valt onder programma 12). 
• Het imago versterken. 

De levendigheid en de toeristische aantrekkingskracht vergroten 

We willen ons aantrekkelijke woon, leef- en vestigingsklimaat voor bewoners, bezoekers en bedrijven behouden en waar mogelijk versterken. Winkels, horeca en cultuur maken de stad aangenaam om te leven en zorgen voor banen. In 2023 is geïnvesteerd in:

• Renovatie Binnenhof: In 2023 hebben we gewerkt aan de voorbereiding van vergunningaanvragen en fysieke werkzaamheden die de openbare ruimte raken. Er zijn tijdelijke maatregelen genomen om de Hofweg veilig en aantrekkelijk te houden tijdens de renovatie. In samenwerking met de omgevingsmanagers van het Rijksvastgoedbedrijf en de aannemers hebben we ons ingezet voor een goede communicatie met de omgeving.  Daarnaast zijn er 7 initiatieven financieel ondersteund om bezoekers aan te trekken. Het informatiecentrum renovatie Binnenhof werd in november 2023 geopend.
• Evenementen: Evenementen maken de stad aantrekkelijk voor bezoekers én inwoners. Het nieuwe evenementenbeleid werd vastgesteld met de bijbehorende subsidieregeling voor overige evenementen. Er werd een gevarieerd aanbod van 15 grote en 27 kleine evenementen verspreid over de stad financieel ondersteund.

• Aantrekken bezoekers: Om ook buiten het hoogseizoen de bezoekersstroom op gang te houden is een uitgebreide programmering georganiseerd in Scheveningen, waaronder het Cool Event, de Scheveningen Light Walk en het gezinsevenement Magic Scheveningen.
• Museumkwartier: Voor de ontwikkeling van het Museumkwartier is een subsidie verstrekt aan de stichting Museumkwartier voor de uitvoering van het jaarplan. De instellingen hebben samengewerkt op het gebied van programmering, waardoor o.a. de Vrijheidsmaaltijden tot stand zijn gekomen. Daarnaast zijn diverse panden in het Museumkwartier aangelicht.  
• Congressen: Met de bijdrage aan The Hague & Partners (Convention Bureau) en congressubsidies investeert de gemeente om Den Haag als congresstad verder te laten ontwikkelen. In totaal werden in 2023 25 congressen geworven.
• Levendige winkelgebieden: Samen met de ondernemers werken we aan levendige winkelgebieden, door de basis op orde te brengen (schoon/heel/veilig) en de attractiviteit te versterken. Er werd daarom geïnvesteerd in de visie op de Keizerstraat en de aanpak van het Loosduinse Hoofdplein. Om de winkelgebieden te promoten is er weer een eindejaarsubsidieregeling opengesteld voor evenementen en aankleding van de winkelgebieden in de feestmaanden. Hier hebben 35 winkelgebieden gebruik van gemaakt. Daarnaast was er weer de actie ‘Den Haag pakt je in’. Er werd geïnvesteerd in het Haags Retailpunt. Vanuit het HRP bevorderen we samenwerking met en tussen ondernemers en ondersteunen winkelgebieden en bedrijveninvesteringszones .
• Transitie Binnenstad: Het Binnenstadsplan (RIS316359) werd vastgesteld. Dat geeft richting aan de nieuwe invullingen in de Binnenstad in de komende jaren. Er zijn nieuwe functies bijgekomen, zoals de boulderhal in de Grote Marktstraat en leegstaande meters boven winkels zijn ingevuld met wonen/short stay voorzieningen. Voor de Spuistraat stond de subsidieregeling open om de uitstraling van de straat te verbeteren onder meer door gevelverbetering. Daarvan hebben 7 ondernemers gebruik van gemaakt in 2023.

Het imago versterken

We willen de internationale zichtbaarheid op de zakelijke en toeristische markt van Den Haag als Stad van Vrede en Recht en koninklijke stad vergroten. Hiervoor hebben we in 2023 de volgende middelen ingezet:

• (toeristische) marketing en vergroten internationale zichtbaarheid: De gemeente verstrekt een bijdrage aan The Hague and Partners om bezoek aan Den Haag uit de regio, Nederland en omringende landen te stimuleren. In 2023 is in het kader van het Escherjaar onder meer een campagne opgezet om Duitse bezoekers met de trein aan te trekken. De Eschertentoonstellingen in het Kunstmuseum en Escher in het Paleis in het kader van 125 jaar Escher trokken 415 .000 bezoekers uit binnen- en buitenland. Er is daarnaast een internationale media-coördinator aangesteld bij TH & P om (buitenlandse) media te stimuleren om over Den Haag te publiceren.
• Uitvoerings Haagse positioneringsstrategie: In 2023 hebben we voor het Programma Citybranding (conform Haagse Positioneringsstrategie RIS308268) diverse activiteiten en middelen ingezet ter ondersteuning van de stad bij het werken met de Haagse merkwaarden. De Beeldbank is vernieuwd (48.000 downloads), er zijn inspiratiesessies (beoordeeld met 8,1) en bijeenkomsten (beoordeeld met 7,1) georganiseerd en er is geïnvesteerd in de LinkedIn community is (gegroeid met 537 volgers). Daarnaast zijn advieswerkzaamheden (beoordeeld met 8,5) verricht voor initiatieven op gebied van bv. cultuur, communicatie, stedelijke ontwikkeling en evenementen. Ook zijn er onderzoeken verricht en gedeeld, o.a. op het gebied van benchmarks, (inter)nationaal imago en stadstrots. Naast de ondersteunende activiteiten hebben we projecten uitgevoerd om de Haagse merkwaarden uit te dragen. Dit betreft de Internationale media aanpak (behaalde publiciteitswaarde € 4,5 mln.), de Ambassade van Den Haag/cityhosts (15.000 klantcontacten) en de social media aanpak voor de doelgroep talent (bereik 3,1 mln.). Over het Programma Citybranding wordt de raad periodiek geïnformeerd met de Voortgangsrapportage Citybranding.

2. Veerkrachtige economische structuur

Wat zijn de tactische doelen?

• Verdiepen van het profiel van Internationale Stad van Vrede en Recht. 
• Verbreden van de economische structuur door andere sectoren gericht te versterken, met name maak en zorg .

• Vernieuwen van de economie door kennis, technologie en innovatie. 
• Opschalen van bedrijven door export, financiering en spin-off te ondersteunen. 

Verdiepen profiel internationale stad van vrede en recht 

We werkten aan de ondersteuning en (door)ontwikkeling van bedrijven en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van vrede, recht en veiligheid. De bedrijven en instellingen die actief zijn op dit vlak zijn van economische waarde en dragen bij aan een betere, veilige en rechtvaardige wereld.  

• Impact economie: Er werd in 2023 geïnvesteerd in de economische programmering en ondersteuning van het impact cluster. Per saldo zijn 25 nieuwe bedrijven aangetrokken die allemaal actief werken aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied van circulair, voedsel, energie etc. Mooie voorbeelden zijn: Tommy Tomato, Weco, Agysta. In november 2023 werd het Impactfest georganiseerd.
• Veiligheidscluster: De gemeente heeft een subsidie verstrekt aan de HSD stichting voor de ondersteuning en programmering ten behoeve van bedrijven in het cyberveiligheidscluster. Daarnaast is vanuit de HSD gewerkt aan het vergroten van de cyberweerbaarheid van het (regionale) bedrijfsleven onder meer door aansluiting te zoeken bij de bestaande cyberweerheidscentra voor de maakindustrie of het nieuw opgezette centra voor de bedrijven in de Greenport. De One conference trok dit jaar bijna 2000 bezoekers, waaronder een groot aantal studenten.
• Internationaal: In 2023 hebben zich 10 internationale organisaties in de stad gevestigd, waaronder twee intergouvernementele organisaties (IO’s) en 8 non-gouvernementele organisaties (NGO’s). Voor de werving van deze organisaties heeft de gemeente nauw samengewerkt met ketenpartners van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) en The Hague Business Agency. We hebben gewerkt aan het verdiepen en versterken van het internationale profiel van Den Haag, onder meer door professionele programmering binnen het ecosysteem van Vrede en Recht en publieksprogrammering. Ook is samen met BZ vanuit gastlandverplichtingen bijgedragen aan de huisvestingskosten van de jaarvergaderingen van OPCW en het Internationaal Strafhof.
• Europa: In 2023 hebben we gewerkt aan propositie-ontwikkeling voor Europese subsidiekansen, de inzet van beleidsbeïnvloeding en het participeren in kennisnetwerken op de thema’s die vastgelegd zijn in het Europaprofiel: Duurzaamheid, Digitaal en Sociale inclusie & veerkrachtige stad. We hebben ingezet op het relatiebeheer van Europese instellingen in Den Haag. Om het Europese bewustzijn te vergroten is op 9 mei een gevarieerd programma georganiseerd voor zowel inwoners als medewerkers van de gemeente tijdens de jaarlijkse Dag van Europa. In 2023 is de gemeentelijke organisatie bovendien opnieuw ingericht om in Europa effectiever op te kunnen treden.
• Resilience: Als lid van het internationale Resilient Cities Network heeft Den Haag in 2023 via internationale conferenties kennis en expertise uitgewisseld om de stad weerbaar te maken, waaronder bij de VN-waterconferentie en de VN-klimaatconferentie van 2023. Ook is er een impactanalyse uitgevoerd op de toekomstige uitdagingen op het gebied van netcongestie, waarvan de resultaten in 2024 worden verwacht. Met de in 2022 uitgevoerde impactanalyse rond de energiecrisis is in 2023 een finaleplaats behaald bij de internationale Eurocities-awards in de categorie ‘Managing the Energy Crisis sustainably. Tenslotte is in samenwerking met experts uit de verzekeringsbranche een instrument ontwikkeld om potentiële crises te signaleren voor Den Haag, die in 2024 verder geoperationaliseerd wordt.

Verbreden van de economische structuur door andere sectoren gericht te versterken, met name maak en zorg

• Sector zorg: Wij hebben bijgedragen aan het startupprogramma van Yes!Delft gericht op zorginnovatie en de Living Labs van de Haagse Hogeschool. Deze zijn ingezet om 10 nieuwe Zorg(tech) bedrijven te begeleiden bij hun bedrijfsvoering.
• Sector maak: Op Technology Park Ypenburg is in 2023 geïnvesteerd in de TPY-academy waar voor hogescholen en MBO oa open dagen worden georganiseerd, stages worden aangeboden en gezamenlijke onderzoeksprojecten worden uitgevoerd. In 2023 zijn op die manier 30 stageplaatsen gecreëerd en 10 studentenprojecten.

Vernieuwen van de economie door kennis, technologie en innovatie te stimuleren

• Stimuleren van innovatie: Er zijn ruim 50 nieuwe starters begeleid in hun bedrijfsvoering in kansrijke Haagse Sectoren nl. recht, overheid en veiligheid (6), IT (20+), Zorg (10+) en Impact (10+). Er zijn diverse ondersteuningsprogramma’s op het gebied van financiering, coaching, vergroten van de zichtbaarheid en kennisdeling aangeboden om startende ondernemers te helpen groeien.

Opschalen van bedrijven door export, financiering en spin-off te ondersteunen

• Naast programma’s voor starters werden ook 10 bedrijven met groeipotentie vanuit Impact City ondersteund, bijvoorbeeld met het schrijven van subsidieaanvragen, het aantrekken van kapitaal, toegang bieden tot netwerken of een invester readiness programma.
• Innovation Quarter (IQ, zie ook de paragraaf verbonden partijen): Vanuit IQ lopen momenteel 18 innovatieprojecten waarbij Haagse ondernemers bij betrokken zijn, bijvoorbeeld het project ‘business development sociaal domein Den Haag’. Hierbij zijn 21 bedrijven gescout en ondersteund die een technologische oplossing bieden voor de problematiek in het sociaal domein. De gemeente verleent jaarlijks een exploitatiesubsidie aan IQ.
• Kansen voor West: We ondersteunen Haagse projecten met Europese middelen via het Kansen voor West-programma. In 2023 zijn 12 projecten gefinancierd op het gebied van ‘valoriseren van een innovatie: van kennis naar kassa’, het versnellen van de circulaire economie en energietransitie en aanpak van de krapte en mismatch op de arbeidsmarkt. De EFRO-subsidie vanuit Kansen voor West loopt niet via de gemeentebegroting en jaarrekening. Projecten worden begeleid bij het aanvragen van subsidie. Na subsidieverlening helpt het programmabureau Europa en fondsen de projecten om de administratie adequaat in te richten en goed te verantwoorden naar de Europese Unie.

3. Excellent ondernemingsklimaat

Wat zijn de tactische doelen?

• Een goede en snelle dienstverlening bieden aan ondernemers. 
• Het mkb voorbereiden op de uitdagingen van de toekomst, gebaseerd op de wensen en behoefte van ondernemers.  
• Bestaande (internationale) bedrijven en instellingen versterken en nieuwe aantrekken. 
• Talentontwikkeling: werken aan een vaardige en talentvolle stad (dit valt deels onder programma 6 en 7). 

Goede en snelle dienstverlening bieden aan ondernemers

Met een gemeentelijke dienstverlening die dichtbij, vriendelijk en effectief is, bieden we ondernemers grip en begrip. Zo kunnen ondernemers doen waar ze goed in zijn: ondernemen. Hiervoor hebben we in 2023 ingezet op de volgende activiteiten:

• Ondernemersdienstverlening: Het programma ondernemersdienstverlening is gestart. Als eerste stappen zijn behoefteprofielen en klantreizen in beeld gebracht. Er zijn klanttevredenheidsonderzoeken uitgevoerd en er is een antennegroep opgericht waarin ondernemers meedenken over dienstverlenende verbeterprocessen. Sinds begin 2023 krijgt iedere ondernemer die zich net heeft ingeschreven in de Kamer van Koophandel de ‘Haagse Ondernemerswijzer’ toegestuurd. Eind 2023 is bij wijze van pilot het mobiel informatiepunt in de vorm van een busje ingezet om ondernemers nog beter te bereiken.
• Bedrijfscontactfunctionarissen: De drie bedrijfscontactfunctionarissen in de wijken Schilderswijk/Transvaal, Laak en Zuidwest spraken gezamenlijk minimaal 600 ondernemers en organiseerden 3 themagerichte ondernemersbijeenkomsten per gebied. In december 2023 zijn twee participatiebijeenkomsten georganiseerd over de winkelstratenaanpak in Schilderswijk/Transvaal.
• Organisatiegraad verhogen: Het ondernemersberaad Haags Veen werd opgericht. Dit beraad treedt op als gesprekspartner van de gemeente op thema’s zoals bijv. de herinrichtingsplannen en dienstverlening aan ondernemers. Daarnaast zijn de bestaande BIZ-zen (23 in de winkelgebieden en 2 op de bedrijventerreinen) ondersteund en het oprichten van nieuwe BIZ-zen gestimuleerd, waarbij ook wordt ingezet op de betrokkenheid van de vastgoedeigenaren (bijv. in de Binnenstad)

Het mkb voorbereiden op de uitdagingen van de toekomst

Onze wereld is enorm in beweging en we ondersteunen ondernemers bij grote opgaven en veranderingen, zoals digitalisering en verduurzaming. Hiervoor investeerden we in 2023 vooral in de volgende activiteiten:

• Duurzaamheid: Er is ingezet op voorlichting en informatievoorziening over duurzaamheidsmaatregelen voor ondernemers via de website, workshops en lezingen. Daarnaast worden gratis energiescans aangeboden aan bedrijven en is er een subsidieregeling voor isolatie van bedrijfspanden. Ook werden 24 mlieubarometer-startabonnementen versterkt aan (grotere) ondernemers. Tenslotte hebben 24 horecabedrijven gebruik gemaakt van de korting op de aanschaf warmtekussens (541 kussens). Deze activiteiten worden gedekt uit middelen voor Energietransitie (programma 3).
• Digitalisering: Het digitaliseringsplatform MKB digitaal werd gelanceerd. Via dit platform kunnen ondernemers online digitaliseringscursussen volgen. Ook werd aandacht besteed aan de cyberweerbaarheid van ondernemers. Via cyberbewustwordingssessies deelden cyberexperts hun ervaringen met 80 MKB-ers.
• Internationalisering: 10 MKB bedrijven werden begeleid in het vergroten van hun afzetmarkt naar het buitenland.

Bestaande (internationale) bedrijven en instellingen versterken en nieuwe aantrekken

Met goed accountmanagement willen we bedrijven in de stad behouden en bedrijven en instellingen aantrekken die passen binnen het profiel van Den Haag. Hiervoor werd geïnvesteerd in:

• Acquisitie: Er werd een bijdrage verstrekt aan The Hague & Partners (business agency) en Innovation Quarter, om in samenwerking internationale bedrijven, internationale hoofdkantoren en non-gouvernementele organisaties aan te trekken. In 2023 zijn 16 bedrijven aangetrokken en 6 bedrijven begeleid naar een nieuwe locatie.   

4. Voldoende ruimte in aantrekkelijke werkmilieus 

Wat zijn de tactische doelen?

• Bedrijfshuisvesting behouden, vernieuwen en uitbreiden. 
• Versterken van de Internationale Zone en ontwikkelen van de Haagse kustzone. 
• Het Central Innovation District ontwikkelen als het economische topmilieu van Den Haag en de Binckhorst als nieuwe woon/werkmilieu voortbouwend op het historisch industrieel karakter.
• Vastgoeddynamiek bevorderen door marktontwikkeling te stimuleren.

Bedrijfshuisvesting behouden, vernieuwen en uitbreiden

• Er is voldoende, passende en betaalbare bedrijfsruimte nodig op de bedrijventerreinen, in de wijken (met name Zuidwest) en in de regio.
• Toevoegen Bedrijfshuisvesting: In Zuidwest is gestart met de realisatie van de Beatrijsstraat. Hier wordt ca 4.300 m² bedrijfsruimte toegevoegd.
• Verdichten, verduurzamen en vergroenen van bedrijventerreinen: De gebiedskaders voor Zichtenburg-Kerketuinen-Dekkershoek, Fruitweg en Uitenhagestraat zijn opgesteld. Deze worden in Q2 van 2024 aan de Raad voorgelegd. Er is gestart met de nota van uitgangspunten voor de GAVI kavel. Verwacht wordt dat deze in Q3 van 2024 wordt afgerond. Het ontwerp bestemmingsplan voor kavel 100 in Wateringen is eind december 2023 ter inzage gelegd voor een bouw een bedrijfsverzamelgebouw van 1.800 m².

Versterken van de Internationale Zone en ontwikkelen van de Haagse kustzone. 
De kustzone (inclusief de Internationale Zone) is een sterke economische en toeristische concentratie, waar het unieke karakter van Den Haag goed tot uiting komt. In 2023 droegen we hier als volgt aan bij:

• Vanuit de gemeente werd bijgedragen aan de Campus@Sea Community, die erop gericht is om door middel van programmering, netwerk en ruimte de (innovatieve) economie in het havengebied te versterken. In 2023 werden onder andere projecten ondersteund op het gebied van autonoom varen en opwekking van energie op zee.
• Op 17 juli 2020 heeft het college samen met de Bewonersorganisatie Havenkwartier (verder BOH) en de Belangenvereniging Schevenings Havengebied het Convenant Scheveningen Haven “een werkbare en leefbare haven” gesloten. Het afgelopen jaar is verder gewerkt aan de ambities uit het havenconvenant. In het kader van het havenconvenant is een tweetal externe onderzoeken uitgevoerd: 

-    Toekomstverkenning naar het versterken van de maritiem-economische betekenis van de haven door te onderzoeken wat de uitbreidingsmogelijkheden zijn voor visserij, offshore, zeil/jacht en maritiem-gerelateerde innovatieve activiteiten.  
-    Onderzoek hoe de haven beter, effectiever en helderder kan worden aangestuurd.  

Deze onderzoeken zijn besproken met de havenpartijen en worden in 2024 met de raad gedeeld.

Het Central Innovation District ontwikkelen als het economische topmilieu van Den Haag. 

• Het Central Innovation District (CID) is het economische topmilieu van Den Haag en de groeimotor voor de Haagse en regionale economie. En in de Binckhorst is ruimte voor experiment, maakbedrijven, ambachtelijke en creatieve bedrijvigheid (o.a. impact-economy rond de Binckhaven). Daarom investeren wij in dit gebied.  In de Binckhorst opende de Titaan haar deuren. Hier werd 12.000m² bedrijfsruimte gerealiseerd gericht op (groeiende) impact bedrijven.   
• De gemeente draagt bij aan de fysieke HSD-campus. Er hebben zich op de campus weer nieuwe bedrijven gevestigd. Voorbeelden van nieuw gevestigde bedrijven zijn Upfront Security, Modelverse, Keypasco en Cybrosian.

Vastgoeddynamiek bevorderen door marktontwikkeling te stimuleren.

• Fonds Ruimte en Economie Den Haag (FRED): FRED helpt Haagse ondernemers met een passende financiering voor de (her)ontwikkeling van kleinschalige bedrijfsruimtes. Op basis van haar investeringsstrategie verstrekt FRED financieringen aan Haagse ondernemers die niet door de markt worden opgepakt. In 2023 is het programma FREDII (combinatie van Europese en gemeentelijke middelen) afgerond. In 2023 zijn leningen verstrekt aan de CV Starterspanden (naast een agiostorting), de Titaan en de Stichting Lokaal Voedsel Den Haag.
• Gemeentelijk vastgoed: De Centrale Vastgoedorganisatie Den Haag (CVDH) heeft bedrijfsmatig vastgoed voor startende en groeiende bedrijven op diversie locaties in de stad beheerd. Het World Forum wordt rechtstreeks doorverhuurd aan de externe exploitant.

Regionale bedrijfschappen
Met het ontwikkelen en exploiteren van bedrijventerreinen stimuleert de gemeente de werkgelegenheid in
de Haagse regio. De gemeente participeert daarom in de gemeenschappelijke regelingen Bedrijvenschap
Harnaschpolder en het Industrieschap de Plaspoelpolder. Inhoudelijk is de gemeente betrokken bij de
stichting Businesspark Haaglanden. De gemeente detacheert ook medewerkers bij de bedrijfschappen. De
inhoudelijke ontwikkelingen staan in de paragraaf verbonden partijen.