Stadsontwikkeling en wonen

Beleidsverantwoording per activiteit

1. Algemeen

Stadsvernieuwing
Onder stadsvernieuwing horen verschillende taken. Zo faciliteert de gemeente particuliere initiatieven voor het realiseren van woningen, bedrijven en kantoren. Ook vallen ruimtelijke ingrepen die niet gericht zijn op de uitgifte van de bouwrijpe grond hieronder. Denk aan werkzaamheden voor ingrepen in de publieke ruimte en het faciliteren en begeleiden van woningprojecten.

Bouwgrondexploitaties
Actief grondbeleid bestaat uit het verwerven van grondposities, het bouw- en woonrijp maken en het uitgeven van grond. Het woonrijp maken maakt integraal deel uit van de gebieds- of locatieontwikkeling, conform het betreffende projectdocument en de bijbehorende grondexploitatie waarin niet alleen de kosten en opbrengsten, maar ook de risico’s zijn opgenomen en afgedekt. Bouwgrondexploitaties richten zich op de uitgifte van gronden die de gemeente bouwrijp heeft gemaakt. In totaal werkte de gemeente in 2023 aan 36 actieve bouwgrondexploitaties. In de paragraaf Grondbeleid is een nadere toelichting te lezen op het financieel resultaat op de bouwgrondexploitaties.  

2. Stadsvernieuwing en bouwgrondexploitaties inclusief De Kust Gezond

De Kust Gezond

Voor de (fysieke) ontwikkelingen van het programma De Kust Gezond wordt verwezen naar de halfjaarlijkse voortgangsrapportage De Kust Gezond (RIS316944 d.d. 31 oktober 2023).

Loosduinen
Loos Ontmoetingskerk
Het bouwplan Ontmoetingskerk is gestart. 

Monsterseweg ADS-velden
Op 2 voormalige voetbalvelden op het sportcomplex Madestein aan de Monsterseweg komen 48 woningen. Het stedenbouwkundig plan is akkoord in de Welstandscommissie. Het vervolgproces is afhankelijk van de uitkomst van stikstofonderzoek en de mogelijkheid tot oplossing. 

Monsterseweg- Parnassia Bloemendaal
Op het terrein van zorginstelling Parnassia Bloemendaal komen 262 woningen. Afspraak met Parnassia is dat hier de sociale woningbouw zal worden ingezet voor doelgroepen uit de zorg. Parallel loopt een haalbaarheidsstudie naar mogelijke ontwikkeling van de locatie Leggelostraat i.k.v. de woningbouwafspraken Parnassia. Doel is om verspreid over de locaties Bloemendaal, Rosenburg en de Leggelosstraat 30% sociale- en 20% middeldure huurwoningen te realiseren. 

Vroondaal
De ontwikkeling van Vroondaal vordert gestaag. De bouwplanrealisatie van het voorzieningencluster, huisartsenpraktijk, kleinschalige supermarktvoorziening gecombineerd met woningbouw (Flair 10) en inrichting omliggende gebied worden nu gerealiseerd. Het bestemmingsplan is onherroepelijk. Dit bestemmingsplan maakt een gefaseerde woningbouw in Vroondaal Zuid mogelijk op grond van de huidige planuitwerking voor de beoogde verkaveling, water en infrastructuur.

Cornelie van Zantenstraat
In navolging van de moties (RIS308568 en RIS308564 ) wordt een participatieproces van het niveau Coproduceren met de omgeving doorlopen.

Kijkduin Binnen-Schapenatjesduin en Hoek Wijndaelerweg (B2 en C2)

De afgelopen periode is de verkenning nader uitgewerkt voor ontwikkelveld Hoek Wijndaelerweg (C2). Dit geldt tevens voor ontwikkelveld Ockenburgh (B4). Hiervoor worden ruimtelijke kaders opgesteld.

Gebiedsontwikkeling Binckhorst
De transformatie van de Binckhorst naar een gemengd woon-, werk- en leefgebied is in volle gang. In 2023 is op diverse locaties verspreid door de Binckhorst doorgebouwd aan woningen en nieuwe ruimte voor bedrijvigheid. De projecten Pegasus en Elara, in totaal 440 sociale huurwoningen met ruimte voor bedrijven in de plint, zijn opgeleverd waarmee het aantal inwoners in de Binckhorst verder is gegroeid. Momenteel zijn er in de Binckhorst circa 1.200 woningen opgeleverd, 1.550 woningen in aanbouw, 1.650 woningen in de vergunningsfase en 600 woningen bevinden zich in de planvorming. De openbare ruimte rondom opgeleverde projecten wordt ingericht zodat deze geschikt is voor de nieuwe gebruikers.

In voorjaar 2024 zal de Raad zoals gebruikelijk weer geïnformeerd worden aan de hand van de halfjaarlijkse voortgangsrapportage met daarbij gevoegd een projectenoverzicht over de stand van zaken.

Omgevingsplan Binckhorst 2.0
Het huidige omgevingsplan Binckhorst staat maximaal 5.000 woningen toe. Om de Binckhorst tot een goede leefbare wijk met een mix van wonen, werken en voorzieningen te maken, zijn meer woningen nodig. De doorontwikkeling van de Binckhorst met een nieuw omgevingsplan is daarvoor een voorwaarde. Om tot een nieuw omgevingsplan te komen wordt eerst een gebiedsvisie opgesteld. Hiermee is gestart in november 2023. De raadscommissie Ruimte is daar met een werkbespreking op 16 november 2023 over geïnformeerd.

Mercuriuskwartier
De ontwikkelstrategie voor het Mercuriuskwartier is in september 2023 unaniem vastgesteld door de gemeenteraad (RIS315146). Met de strategie wordt ingezet op het behouden en versterken van bedrijvigheid, specifiek voor het MKB. Aan de St. Barbaraweg is de VO-school het John Dewey College geopend en op de begraafplaats het nieuwe crematorium PAX. Daarnaast hebben de betrokken gemeenteraden ingestemd met het voorkeurstracé voor een Hoogwaardig Openbaar Vervoer verbinding tussen Den Haag Centraal via de Binckhorstlaan naar Voorburg en vanaf de Binckhorstlaan in de richting van Rijswijk.

Gasunie
De Gasunie gaat grote investeringen doen in bestaand overslagstation in 2026. Dit station staat toekomstige ontwikkelingen (park, nieuw te bouwen woningen) in de weg. Wens is om het te verplaatsen middels grondruil met gemeente. Locatieonderzoek is gestart.

Programmering Openbare Ruimte
In 2024 worden de eerste deelprojecten uit de programmering Openbare ruimte verder uitgewerkt. Deze projecten zorgen voor een kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte en zijn benodigd om te voldoen aan de eisen van een gemengd woon-werkgebied.

Gebiedsontwikkeling CID
Het Central Innovation District (CID) is het gebied tussen en rond de drie grote stations Den Haag Centraal, Laan van NOI en Hollands Spoor. Het is het economisch hart van Den Haag en de regio. Nu al levert het gebied werk voor bijna 80.000 mensen en telt het 30.000 studenten. Er wonen 45.000 mensen in het gebied in 23.000 woningen. Richting 2040 is de verwachting dat het CID met 20.500 woningen zal groeien. Er wordt gerekend op een toevoeging van ongeveer 640.000 m² aan nieuwe kantoren en ongeveer 254.000 m² aan commerciële en maatschappelijke voorzieningen. De ambities voor het CID zijn vastgelegd in de Structuurvisie CID (RIS307135), Voorzieningenonderzoek CID (RIS 316628) en het Kwaliteitsplan CID (RIS314594).

In het voorjaar 2024 is de Raad geïnformeerd aan de hand van de halfjaarlijkse voortgangsrapportage met daarbij gevoegd een projectenoverzicht over de stand van zaken.

Overkluizing Utrechtsebaan en Grotiusplaats (RIS318281)
In 2023 is een onderzoek uitgevoerd naar mogelijke alternatieven voor de realisatie van de overkluizing Grotiusplaats. De onderzoeksresultaten zijn in november 2023 gepresenteerd aan de leden van de commissie ruimte. De conclusie van het college is, dat het ontwerp van een dicht dek met daarbovenop een stadspark het best voldoet, en aan de raad zal worden voorgelegd. 

Centrum

Renovatie Binnenhof
De renovatie van het Binnenhof is in 2023 meer zichtbaar en merkbaar geworden voor de omgeving. Samen met het Rijksvastgoedbedrijf werken we aan het leefbaar en veilig houden van de omliggende openbare ruimte. Daarvoor zijn bijvoorbeeld samen met de ondernemers en andere betrokkenen aanpassingen uitgewerkt en gerealiseerd op de Hofweg. Door het trottoir te verbreden is er meer ruimte voor voetgangers en oogt het gebied aantrekkelijker. Omgevingsmanagement en goede communicatie is cruciaal voor de omgeving. Wekelijks vindt er afstemming plaats met de aannemers en Rijksvastgoedbedrijf om de activiteiten in en rond het Binnenhof zo soepel mogelijk te laten verlopen en de overlast voor de omgeving te beperken. De door de gemeente aangestelde programmeur heeft een aantal evenementen georganiseerd in de omgeving van het Binnenhof, met als doel de bezoekersstromen in het gebied op peil te houden. Daarnaast is er vanuit de subsidieregeling bijgedragen aan een aantal kleinere evenementen. Het informatiecentrum Binnenhof Renovatie is door het RVB geopend op de Plaats 22. Verder is er bijgedragen aan de voorbereidingen voor de bijzondere schuttingen in de Lange Poten en de voorbereidingen voor de bouw van het uitzichtpunt. Als gemeente zijn we nauw betrokken bij de vooroverleggen over het ontwerp van de nieuwe publieksentree en de buitenruimte op de Hofplaats. De vele archeologische vondsten hebben volop media-aandacht gehad en de open dagen zijn goed bezocht. 

Escamp
Nationaal programma Den Haag Zuidwest
Op basis van het (concept-)programmaplan Den Haag Zuidwest De Brede Aanpak is een zgn. Doelen en Inspanningen Netwerk (DIN) opgesteld. Deze DIN is de onderlegger van het Uitvoeringsplan Nationaal Programma Zuidwest (RIS316050 ). Het Uitvoeringsplan Zuidwest is op 26 september 2023 gepubliceerd. Hiermee is een basis gelegd voor het Uitvoeringsplan Nationaal Programma Zuidwest voor de aanpak in de komende 4 jaren. 

Gebiedsagenda Uithof Lozerlaan  
In 2023 is een Gebiedsvisie op hoofdlijnen afgerond, met medeneming van de diverse ruimteclaims. Deze gaat in 2024 een participatieproces in.  

Uithofslaan
Geheel 2023 is besteed aan het woonrijp maken van het project. 

Dreven, Gaarden, Zichten
In 2023 start de bouw van de eerste nieuwe complexen in de Zichten: Steenzicht 1a en 1b, waarmee de subsidiedeadline van de WBI is veiliggesteld. Van de Europese Commissie is een brief ontvangen waarin zij aangeven geen aanleiding zien voor een staatssteunmelding. Het casco van de twee complexen tussen het Zicht en Ruimzicht is in dusdanig slechte staat dat aanvullende onderzoek gestart is of transformatie nog wel technische en financieel haalbaar is of dat toch moet worden gekozen voor nieuwbouw. In alle scenario’s blijft het voorzieningenprogramma op de begane grond overeind. De Dreven deelplan 1B en 1C zijn, na de keukentafelgesprekken en het overeenkomen van een sociaal plan, aangewezen als actiegebied. Dit geldt ook voor Zichten 2. Voor Dreven 1A,B,C en D en Zichten 2,3 en 7 is een bestemmingsplan vastgesteld door het college dat in december 2023 is vrijgegeven voor inspraak.  

Voor zowel Zichten 2 en 3, Dreven 1B en 1C en Gaarden 1 is, na een kennismaking tussen architecten en bewoners, gestart met de bouwplanontwikkeling. De programmering van vrijkomende plinten met (tijdelijke) maatschappelijke voorzieningen is voortgezet met o.a. MuseonLab, Sabra's Bootkamp, Buurtkeuken Bouwlust, Toon, Xarage en het Turks museum. Er zijn verschillende participatietrajecten en evenementen georganiseerd.  

Leyweg-Escamplaan (Haga) Locatie-ontwikkeling
De laatste fase van de bebouwing in deze gebiedsontwikkeling is opgeleverd. De laatste fase van het woonrijp maken van de openbare ruimte is nagenoeg afgerond.  

Assumburgweg brandweerkazerne
Na de vernietiging van het bestemmingsplan medio 2022 is eind 2023 het herziene bestemmingsplan Kop Assumburgweg 2023 (RIS316318 ) vastgesteld. Voor het project is in oktober 2023 een aanvraag voor een bijdrage vanuit de Startbouwimpuls ingediend bij het Rijk. Deze aanvraag is niet gehonoreerd. Tegen de eind 2021 verleende omgevingsvergunning loopt nog een beroepsprocedure bij de rechtbank. 

De Venen
In 2023 zijn vergunningen verleend voor het eerste deelproject binnen de Venen (Beresteinlaanblok). Verder is gestart met het schetsontwerp voor de openbare ruimte voor De Venen. Voor het project is in oktober 2023 een aanvraag voor een bijdrage vanuit de Startbouwimpuls ingediend bij het Rijk. Deze aanvraag is in november 2023 gehonoreerd. 

MeLeCo/ Denekampstraat
Er is in de Melis Stokelaan, Leggelostraat en Coevordenstraat gewerkt aan het ontwerp en het planuitwerkingskader. Daarnaast is een samenwerkingsovereenkomst opgesteld en zijn de nadere afspraken per project nader vastgelegd in een anterieure overeenkomst. 
In 2023 is er in de Denekampstraat gewerkt aan de ontwikkeling van de locatie Hengelolaan/ Maartensdijklaan/ Fluitenbergstraat en is er gestart met het opstellen van een planuitwerkingskader.  

Voor de openbare ruimte rondom MeLeCo en Denekamp is een WBI-bijdrage toegekend van ca. € 2,4 min. In 2022 zijn versnellingsgelden aangevraagd voor het realiseren van twee mobiliteithubs (een hub voor MeLeCo en een hub voor Denekamp) en verdere buurtlogistiek. Deze gelden ter hoogte van ongeveer 19 miljoen zijn in 2023 toegekend.

De Stede
Aan de Hazenrade en de Vrederustlaan zijn respectievelijk 32 en 50 middeldure appartementen gebouwd. De woningen zijn in december 2023 opgeleverd. Op het winkelplein zijn vier nieuwe kiosken gebouwd en is de openbare ruimte heringericht.  

Twickelstraat/Zijpendalstraat  
De nieuwbouw voor de Blokpoelschool is in 2023 van start gegaan.  

Schaloenstraat
In de Schaloenstraat is in 2023 verder gebouwd. De kelder van fase 1 is af en er is aan de ruwbouw van de woningen begonnen. Ook is aan WoonZorgcentra Haaglanden een stuk grond aangeboden zodat de parkeerbehoefte op die manier kan worden ingevuld.  

Parelmoerwijk  
In Moerwijk-Oost heeft de WOM Den Haag Zuidwest het plan Ulenpasstraat Noord opgeleverd. Het gaat om 172 woningen in het goedkope en middeldure segment, waaronder 29 sociale huurwoningen.  

Loevesteinlaan Florence  
Voor het voormalig verzorgingstehuis aan de Loevesteinlaan is een bouwaanvraag in behandeling. De zorginstelling heeft samen met een ontwikkelaar het plan om hier na sloop van het oude gebouw 144 zorgeenheden, gezondheidsvoorzieningen en 298 woningen te realiseren. 

Lozerhof/ Maestro 
Het huidige gebouw is gesloopt en in oktober 2023 is gestart met de bouw van 388 woningen. Daarvan zijn 136 woningen intramurale zorgeenheden, 123 middeldure huurwoningen en 129 koopwoningen in verschillende prijscategorieën. 

Kop Leyweg 
In 2023 zijn plannen voor deze locatie verder ontwikkeld en is een begin gemaakt met het opstellen van een planuitwerkingskader.  

Verkenning Sportpark Escamp  
Voor de sportparken in het groene assenkruis van Zuidwest zijn eerder verschillende scenario’s voor de toekomst ontwikkeld. Dit is in samenwerking met een extern ontwerpbureau uitgewerkt tot een concept-schetsontwerp, wat naar verwachting in 2024 wordt vastgesteld. Hierbij is met name aandacht besteed aan het toevoegen van informele sportruimte, het verbeteren van de toegankelijkheid van het sportpark en het aansluiten van het sportpark op de (nieuwe) omgeving van De Zichten en de Gaarden. Het nieuwe Sportpark zelf valt niet binnen de contouren van het bestemmingsplan Zichten 2,3 en 7, maar dit bestemmingsplan projecteert een ecozone gedeeltelijk over de huidige velden. Hiermee bepaalt het bestemmingsplan Zichten 2, 3 en 7 wel de contouren van de nieuwe situatie in het Sportpark Escamp 1.

Structuurvisie  
De Structuurvisie Zuidwest (RIS316358) is op 15 december 2023 door de raad vastgesteld.  

Theresiakerk Apeldoornselaan 
Het kerkgenootschap en de ontwikkelaar hebben een bouwplan voorbereid met behoud van het voormalige kerkgebouw. In dit plan is een supermarkt voorzien met een gebouwde parkeervoorziening en een aantal zorgwoningen.

Erasmusveld
Erasmusveld Den Haag wordt herontwikkeld tot een woonwijk met diverse deelgebieden. In 2023 zijn de laatste fasen woningen in aanbouw genomen. De aanleg van de openbare ruimte, inclusief bruggen, is voorbereid.

Segbroek
Weigeliaplein
In 2023 is een PUK gemaakt voor sloop/nieuwbouw aan het Weigeliaplein, waarin de sloop van 395 woningen en de realisatie van 515 woningen wordt voorzien. 431 sociale huurwoningen, 24 middenhuurwoningen en 60 vrijesectorwoningen. Eind september 2023 is het PUK Weigeliaplein in de commissie Ruimte besproken en aangehouden. Zoals afgesproken in het coalitieakkoord wordt eerst een extern onderzoek ingesteld naar de haalbaarheid van het alternatieve renovatieplan (opgesteld door de bewonerscommissie complex 70) t.o.v. het sloop/nieuwbouwplan zoals weergegeven in het PUK. De uitvraag voor deze opdracht is met de commissie Ruimte gedeeld en het onderzoek wordt thans uitgevoerd.

Energiekwartier Regentesse Zuid
In augustus 2023 is de Regent II opgeleverd. Het betreft een woontoren met 98 markthuur appartementen en 15 grondgebonden koopwoningen op de hoek Noordwest Buitensingel en Van Boecopkade. De bouwkavel naast de Regent II wordt tijdelijk ingericht voor parkeren voor deze bewoners, tot de gemeenschappelijke parkeerfaciliteit (kavel A) aan de Tripstraat klaar is. Daarnaast is het woonrijp maken en het inrichten van de openbare ruimte rondom Regent I en II afgerond. 

Haga Sportlaan
Dit project gaat over de herontwikkeling van het voormalige Haga-ziekenhuis en het omliggende terrein. Het ziekenhuis had de gemeente opdracht gegeven om een planuitwerkingskader (PUK) op te stellen. Dit is in concept afgerond. Vanwege de voorgenomen aankoop van de gebouwen is het PUK-traject (toetsingskader bij particulier eigendom) stilgelegd. In december is besloten om het pand aan te kopen ten behoeve van herontwikkeling naar wonen, met een tijdelijke invulling voor specifieke doelgroepen. Hiertoe wordt een nota van uitgangspunten (toetsingskader herontwikkeling bij gemeente-eigendom) opgesteld. 

Leidschenveen- Ypenburg
ROC Mondriaan Oude Middenweg
De school is gereed en opgeleverd. Er wordt hard gewerkt aan de inrichting van de openbare ruimte rondom de school.  Daarbij wordt intensief samengewerkt met de initiatiefnemer, ROC Mondriaan, om het groene schoolplein naadloos te laten aansluiten op de openbare ruimte van de gemeente. De inrichting rondom de school is een tijdelijke herinrichting omdat er nog werkzaamheden plaats gaan vinden in dit ontwikkelgebied Oude Middenweg. Dat betreft de Wandelganger en de werkzaamheden van Warmtelinq op het tracé van de Oude Middenweg. De school is na de kerstvakantie 2023 in gebruik genomen. De openbare ruimte is dan dusdanig ingericht dat de leerlingen en andere gebruikers van de school veilig naar school kunnen gaan.  

Wandelganger Henri Faasdreef
Als gevolg van gebrek aan capaciteit zijn er in 2023 geen activiteiten geweest voor het opstellen van een PUK.   

Madeliefveld
Het plan van WoonInvest bestaat uit een gemengd woonprogramma van 250 wooneenheden met ruimte voor voorzieningen.  In 2023 is er gewerkt aan het bijbehorende uitwerkingsplan. WoonInvest heeft de benodigde onderbouwing van het uitwerkingsplan aangeleverd. De gemeente stelt op basis van de onderbouwingen het uitwerkingsplan op en werkt dit verder uit. 

A4 Vlietzone
In 2023 zijn diverse onderzoeken van start gegaan. Met de Provincie en bestuurlijke partners in de Vlietzone zijn gesprekken gevoerd over regie en samenwerking, waarover u binnenkort separaat wordt geïnformeerd.
Ondanks dat Toekomstbeeld Vlietzone niet is vastgesteld zal dit wel het vertrekpunt zijn voor de verdere uitwerking van het Haagse deel, waarbij de hierin genoemde opgaven en ambities verder worden onderzocht en zullen worden meegenomen in de te ontwikkelen Haagse gebiedsvisie.

RWS-kavel
De voorliggende plannen zijn door Nieuwe Rhone in 2023 nader uitgewerkt ter voorbereiding op een aanvraag omgevingsvergunning in december 2023. Parallel zijn in 2023 door de gemeente diverse aanvullende onderzoeken uitgevoerd ter voorbereiding op een bouwrijpe levering en uitgifte in erfpacht van de betreffende gronden in Q3 2024. 

Gavi-kavel
Voor de GAVI-kavel 1a is in 2023 gewerkt aan het Voorlopig Ontwerp, in vervolg op de in 2022 vastgestelde Nota van Uitgangspunten (NvU) voor de realisatie van de tramremise (RIS312403) waarvan HTM de eindgebruiker is en de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) de opdrachtgever.
Verder is ook gewerkt aan de Nota van Uitgangspunten (NvU) voor het overige deel van GAVI-kavel (1b). Over de invulling van de Gavi-kavel liggen concrete bestuurlijke afspraken met de provincie in de bestuursovereenkomst Binckhorst. Daarin is afgesproken dat de Gavi-kavel bestemd gaat worden voor bedrijvigheid in de categorieën 3.1 en hoger.  De planvorming voor de tramremise-kavel (1a) en de rest van de GAVI-kavel (1b) vindt gecoördineerd plaats.

Henri Faasdreef: woonwagenlocatie
Na het aannemen van de motie 'Maak verplaatsing Energiestraat topprioriteit (RIS316228) heeft er een locatiescan plaatsgevonden waarbij er meerdere op dat moment beschikbare locaties zijn beoordeeld op geschiktheid als woonwagenlocatie. Hierbij is de Henri Faasdreef als meest kansrijke locatie naar voren gekomen. Op 28 september is het raadsvoorstel aangenomen om de woonwagenlocatie aan de energiestraat te verplaatsen naar de Henri Faasdreef. Hierbij is tevens een amendement aangenomen om het perceel waar de tijdelijke flexwoningen staan als uitbreidingsgebied aan te wijzen.

Scheveningen
Westbroekpark, Scheveningse bosjes, Waterpartij    
In 2023 is verder gewerkt aan de voorbereiding van de projecten waaraan de resterende middelen uit de reserve World Forum zijn toegewezen (RIS308403). Dit zijn de vergroening van de Dr. Aletta Jacobsweg, de marketingstrategie, de gebiedssignatuur/padenstructuur inclusief het toilet bij de zandspeelplaats, en het (fysieke) beheerplatform. Het beheerplan voor het gebied is in 2021 reeds vastgesteld en is nu voor het derde jaar in uitvoering. 

Plesmanweg
Het ontwerpbestemmingsplan voor de nieuwbouw, bestaande uit drie woongebouwen met in totaal 157 appartementen, is in 2023 middels de coördinatieregeling ter inzage gelegd.  

Martelaren van Gorcumkerk
De Martelaren van Gorcumkerk en het aanpalende kantoorgebouw zijn in tijdelijk gebruik gegeven. Het kantoorgebouw voldoet niet aan het energielabel C. In 2023 is een voorstel uitgewerkt om dit alsnog te realiseren, zolang er nog geen herontwikkeling plaatsvindt. 

Madurodam
Uitgifte van de grond voor de uitbreiding heeft eind 2023 plaatsgevonden. Ook is Madurodam gestart met de realisatie van de eco-wal. Madurodam heeft verder ook een bouwvergunningsaanvraag ingediend om een eerste nieuwe attractie te kunnen realiseren overeenkomstig de afspraken die zijn gemaakt in het uitgiftecontract. 

Haagse Hout
Spaarwaterstraat
De opdracht Spaarwaterstraat is gestopt, omdat het project financieel niet haalbaar bleek. Te zijner tijd kan op de locatie van de BSO op gemeentegrond een nieuw, kleiner plan worden ontwikkeld.  

Isabellaland (uitbreiding woonwagenplaatsen in combinatie met natuurcompensatie)
Op woonwagenlocatie Isabellaland (Mariahoeve) bestaat de mogelijkheid voor een uitbreiding met acht kavels om de huidige bewoners te kunnen huisvesten. Voor de uitbreiding is in 2023 gewerkt aan het opstellen van een Nota van Uitgangspunten (NvU). Onderdeel hiervan is ook de benodigde natuur- en watercompensatie in naastliggende parkachtige strook.

Willem Royaardplein
In 2023 is gewerkt aan de verdere uitwerking en onderbouwing van het nieuwe bestemmingsplan, deze heeft van medio september 2023 tot en met eind oktober 2023 ter inzage gelegen. De zienswijzen zijn in november en december 2023 verwerkt in een zienswijzen nota, welke in 2024 ter besluitvorming wordt voorgelegd. Het bijpassende ontwerp voor de openbare ruimte wordt verder uitgewerkt. 

Verbonden partijen

Zie ook de paragraaf verbonden partijen.

Vroondaal (Grondexploitatiemaatschappij Vroondaal B.V./C.V.)
De gemeente faciliteert de GEM Vroondaal en zorgt voor de publiekrechtelijke processen en vergunningverlening. Door de trage verkoop van Dames 4 in 2023 is de levering van de grond voor Dames 5 doorgeschoven van 2023 naar 2024. Wel is in december de voorverkoop van Dames 5 gestart, die voorspoedig verloopt. Dames 5 bestaat uit 32 woningen, waaronder sfeervolle levensloopbestendige bungalows en de bekende rijk gedetailleerde herenhuizen.   

De gerealiseerde grondopbrengsten in 2023 betreffen de verkoop van acht particuliere kavels in Noord I. 

Na gronduitgifte in december 2022 is in januari 2023 is gestart met de bouw van Flair 10. Flair 10 is een kleinschalig woon- en voorzieningencluster. Flair 10 komt te liggen aan een plein. Door de ligging aan de entree van de wijk zal het daarmee ook een echte ontmoetingsplek voor bewoners van de wijk worden. In het cluster is ruimte voorzien voor een kleine supermarkt, een huisartsenpraktijk en apotheek en kleinschalige horeca. Daarnaast worden in het plan 12 eengezinswoningen en 35 appartementen gerealiseerd.  

De 3e partiële herziening van het bestemmingsplan Madestein-Vroondaal (deel 2) is op 17 november 2023 onherroepelijk geworden. Dit bestemmingsplan maakt de woningbouw in Vroondaal Zuid mogelijk.

Het Definitief Ontwerp (DO) voor de kwaliteitsimpuls van het Landschapspark Madestein is in 2023 uitgewerkt en verder naar technisch DO en bestek gebracht. In 2023 is gestart met het kappen van bomen en in november zijn succesvol zaailingen geoogst.  

In 2023 is ook het Wijkberaad van Vroondaal opgericht. Het gezamenlijk belang van de bewoners, ondernemers en sportverenigingen in de wijk Vroondaal wordt via het Wijkberaad vertegenwoordigd. Het Wijkberaad Vroondaal is de officiële gesprekspartner voor de gemeente Den Haag. 

WOM DHZW (Wijkontwikkelingsmaatschappij Den Haag Zuidwest B.V.)
In 2023 is in navolging van de Raamovereenkomst 2021 het ondernemingsplan geactualiseerd in het Ondernemingsplan 2023. Voor WOM DHZW is deze actualisatie relevant omdat daarmee een betere inschatting kan worden gemaakt voor het laatste project De Venen en ook de meerjarenprognose van WOM DHZW geactualiseerd kan worden.  

In 2023 is het project Parel Moerwijk opgeleverd. Het Beresteinlaanblok is gegund aan Dura Vermeer, voor dit project is ook een WBI subsidie en een SBI subsidie verkregen. Verder zijn de voorbereidingen voor het laatste grootste project de Venen van start gegaan. 

OCWV (Ontwikkelingscombinatie Wateringse Veld Beheer B.V./C.V.)
Het jaar 2023 stond in het teken van de bouw van het deelplan Erasmusveld Midden, waar in totaal 369 woningen worden gerealiseerd. Ook is in 2023 gestart met het woonrijp maken van deze locatie. Ontwikkelingslocatie Monsterseweg/voormalige ADS-voetbalvelden (48 woningen) bevindt zich nog in de fase van planvoorbereiding.  

3. Wonen en bouwen

Woningbouw
De woningbouwproductie ondervindt sinds 2022 flinke tegenwind. Dat zagen we al aankomen ten tijde van de voortgangsrapportage 2022 en zien we nu terug in de voorlopige realisatiecijfers voor 2023. Er zijn in 2023 circa 1.800 woningen in aanbouw genomen.

Het aantal in aanbouw genomen woningen staat niet in verhouding tot het aantal bouwvergunningen dat in de afgelopen twee jaar is afgegeven. Den Haag heeft voor ongeveer 5.200 woningen bouwvergunningen  verstrekt waarvan de bouw nog moet starten. Deze plannen zijn als gevolg van verschillende omstandigheden vertraagd. Dit heeft veelal te maken met hoge bouwkosten, dalende marktwaarden,  zorgen over afzet en financiering en verminderd animo bij kopers en beleggers. In enkele gevallen is er sprake van een rechtsgang die nog afgerond moet worden. De business cases van ontwikkelende partijen staan sterk onder druk omdat de rente en de stichtingskosten stijgen en de (toekomstige) opbrengsten dalen of (mogelijk) begrensd worden.

Regio
Begin 2023 is de Regionale Realisatieagenda Woningbouw (RRAW) Haaglanden ondertekend door het college, de sociale verhuurders Haaglanden (SVH), het Rijk en de provincie Zuid-Holland (RIS314503). In deze realisatieagenda zijn afspraken gemaakt tussen de regio, provincie, en Rijk over de woningbouw tot 2030, de betaalbaarheid daarvan en de kritische succesfactoren om dit mogelijk te maken.

Haagse woningcorporaties
In 2023 zijn gesprekken over de prestatieafspraken voor 2024 gevoerd. Deze afspraken worden in 2024 vastgesteld. Daarnaast vinden op zowel uitvoerings-, beleids- en bestuurlijk niveau structureel overleggen plaats tussen de gemeente en de corporaties die actief zijn in Den Haag. Onderwerpen die daarbij aan de orde komen zijn o.a. nieuwbouw, duurzaamheid en energietransitie, gezond en veilig wonen, woonruimteverdeling, huisvesting aandachtsgroepen, leefbaarheid en samenwerking.

Woonwagenbewoners
In 2023 is het nieuwe woonwagenbeleid doorontwikkeld. In oktober is de conceptnota (RIS316679) ter kennisname naar de gemeenteraad gestuurd. De participatie met woonwagenbewoners zal begin 2024 plaatsvinden. In december is het (geamendeerde) raadsvoorstel vastgesteld om de Henri Faasdreef als woonwagenlocatie aan te wijzen (RIS316365). Daarnaast wordt op verzoek van de bewoners van de Energiestraat onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van verplaatsing naar de Gavi-kavel. Afhankelijk van de uitkomsten hiervan zijn de bewoners van de Energiestraat de eerst gegadigden voor verhuizing naar de Henri Faasdreef. Deze verhuizing is begin 2025 voorzien. Met woningcorporaties worden gesprekken gevoerd over het woonwagenbeleid en de uitvoering ervan. De uitkomsten hiervan worden uitgewerkt in de prestatieafspraken. Het is de bedoeling dat de corporaties het beheer van de huidige gemeentelijke woonwagenlocaties overnemen.

Voorraadbeleid
De Nota voorraadbeleid maakt deel uit van de Woonvisie Den Haag 2022 (RIS313365). De Nota voorraadbeleid bevat een nadere uitwerking van de Woonvisie Den Haag 2022 als het gaat om het gebruik van de bestaande woningvoorraad. Onder het voorraadbeleid valt: kamerbewoning, bouwkundig splitsen, woningonttrekking, de opkoopbescherming en de toeristische verhuur van woonruimte. Hieronder wordt nader op deze onderwerpen ingegaan.
In 2022 heeft de rechtbank in eerste instantie meerdere uitspraken gedaan dat de gemeente Den Haag de vergunningplicht voor woningomzetting, woningvorming (bouwkundig splitsen) en woningonttrekking voor woningen in het dure segment niet goed gemotiveerd had. Eind 2022 en in 2023 heeft de rechtbank in meerdere uitspraken geoordeeld dat de vergunningplicht voor woningen in het dure segment wel goed onderbouwd is. Op dit punt lopen ook nog meerdere hoger beroepszaken waarvan de zittingsdatum nog niet bekend is.

De maatregelen binnen het voorraadbeleid, mede naar aanleiding van een aangenomen amendement (RIS311328) worden komend jaar geëvalueerd.

Bouwkundig splitsen
Sinds 2019 geldt een ‘nee tenzij’ beleid voor bouwkundig splitsen (woningvorming). Bouwkundig splitsen wordt alleen in bepaalde gebieden en onder voorwaarden toegestaan. In onderstaande tabellen staat het aantal aangevraagde en verleende omgevingsvergunningen voor bouwkundig splitsen en het aantal aangevraagde en verleende woningvormingsvergunningen in 2022 en 2023. Beiden vergunning zijn nodig om een woning bouwkundig te mogen splitsen.

Overzicht omgevingsvergunningen bouwkundig splitsen 2022 en 2023

^{1 Stand van zaken week 50 2023}
Overzicht woningvormingsvergunningen 2022 en 2023

^{1 Stand van zaken week 50 2023}

Sinds het beleid uit 2019 is het aantal aanvragen voor omgevingsvergunningen voor bouwkundig splitsen sterk afgenomen. In 2023 zijn er tot en met week 50 25 omgevingsvergunningen verleend. Bij een groot aantal van deze verleende omgevingsvergunningen is sprake van situaties die vallen onder de overgangsbepaling van artikel 8:2 uit de Huisvestingsverordening Den Haag 2019. In die situaties is geen woningvormingsvergunning nodig. In 2022 werden er 2 woningvormingsvergunningen verleend. In 2023 zijn er tot op heden geen woningvormingsvergunningen verleend.

Kamerbewoning
Een omzettingsvergunning is verplicht voor kamerbewoning vanaf 3 personen. In wijken waar al in 5% of meer van de woningen kamerbewoning plaatsvindt, worden geen vergunningen meer afgegeven. Datzelfde geldt ook voor wijken met een gemiddelde WOZ-waarde in het goedkope en het middeldure segment. Aan de vergunning zijn bovendien nieuwe voorwaarden verbonden. Zo dient het minimum woonoppervlak per kamerbewoner 18 m2 te bedragen. Ook dient voldaan te worden aan geluidseisen als er sprake is van kamerbewoning vanaf 5 personen. In onderstaande tabel is het aantal aangevraagde en verleende omzettingsvergunningen weergegeven in 2022 en Overzicht aanvragen omzettingsvergunningen 2022 en 2023.

^{1 Stand van zaken week 50 2023}

Toeristische verhuur
Onder het beleid voor toeristische verhuur van woonruimten valt onder andere vakantieverhuur. Alle bewoners van Den Haag hebben onder dit beleid de mogelijkheid om hun woning in beperkte mate te verhuren aan toeristen als zij zelf op vakantie zijn. Tot 1 augustus 2021 was het toeristisch verhuren van woonruimten formeel niet toegestaan. Maar kwam dit in de praktijk veelvuldig voor. Het was aanleiding voor regulering om (structurele) woningonttrekking te voorkomen. Om een woning voor vakantieverhuur te verhuren, kunnen inwoners een registratienummer en een vergunning voor vakantieverhuur aanvragen. Met deze vergunning mogen zij hun woning maximaal 30 nachten per kalenderjaar verhuren. Het bieden van tijdelijk verblijf (short stay) in woningen blijft verboden. In 2023 zijn er 266 vergunningen verleend. In 2022 ligt dat aantal op een 288 vergunningen.

Overzicht aanvragen vergunningen vakantieverhuur 2022 en 2023:

^{1 Stand van zaken week 50 2023}

Woningonttrekking
In de onderstaande tabellen zijn de cijfers opgenomen voor het aantal vergunningen voor woningonttrekking en het aantal ontheffingen voor een pied-à-terre voor eigen gebruik. Gelet op de grote schaarste aan woningen in Den Haag is woningonttrekking meestal niet toegestaan om de woningvoorraad zoveel als mogelijk te beschermen. Uitzondering betreft de maatwerkregeling waarbij woningonttrekking ten behoeve van logies onder voorwaarden mogelijk is op het moment dat een pand na oplevering nooit als woning in gebruik is genomen en vóór 2020 is opgeleverd. In 2023 is er 1 vergunning voor woningonttrekking verleend. Dat aantal ligt lager dan in 2022 toen er nog 28 vergunningen waren verleend. De reden voor deze daling is enerzijds dat voor de meeste woningen die vallen onder de maatwerkregeling vermoedelijk al een vergunningaanvraag is ingediend. Anderzijds zorgde de gestelde voorwaarde dat de maatwerkregeling alleen geldt voor woningen die vóór 2020 zijn opgeleverd ervoor dat er geen aanwas van nieuwe woningen meer bijkomt waarvoor de maatwerkregeling van toepassing is.

Van een pied-à-terre voor eigen gebruik is sprake als iemand een woning heeft gekocht om als tweede woning te gebruiken. Op het adres van de pied-à-terre staat niemand als bewoner ingeschreven in de Basisregistratie Personen. Omdat de woning maar voor een deel van de tijd wordt gebruikt om in te wonen, wordt dit gezien als onttrekking van de woning aan de woningvoorraad. Daarvoor is dus een ontheffing nodig. In 2023 is deze ontheffing 26 keer verleend.

Woningonttrekkingen (inclusief short stay maatwerkregeling)

^{1 Stand van zaken week 50 2023}
Pied-à-terre voor eigen gebruik

^{1 Stand van zaken week 50 2023}

Opkoopbescherming
In maart 2022 is de opkoopbescherming ingevoerd. Woningen met een WOZ-waarde in 2023 tot EUR 405.000 kunnen na aankoop niet worden verhuurd. Deze prijsgrens wordt jaarlijks opnieuw vastgesteld aan de hand van de nieuwe NHG-grens voor het desbetreffende jaar. Onder bepaalde voorwaarden is een vergunning of ontheffing mogelijk op de maatregel. De opkoopbescherming zorgt ervoor dat beleggers en particulieren betaalbare woningen in de stad niet mogen opkopen om ze te verhuren. Zo blijven er meer koopwoningen over voor woningzoekenden die er zelf in gaan wonen. Op deze manier maken starters en doorstromers met lage en middeninkomens meer kans op het kopen van een eigen koopwoning. De maatregel wordt samen met de andere maatregelen momenteel geëvalueerd. In 2023 zijn er 27 vergunningen verleend in het kader van de opkoopbescherming. Dit aantal is vergelijkbaar met 2022.

Overzicht vergunningen opkoopbescherming 2022-2023:

^{1 Stand van zaken week 50 2023}

Woonruimteverdeling

Vanaf 1 juli 2023 is de Huisvestingsverordening Den Haag 2023 van kracht samen met de Nadere regels lokaal maatwerk woonruimteverdeling Den Haag 2023.
De druk op de bestaande sociale huurvoorraad blijft groot. Het totaal aantal ingeschreven woningzoekenden bij Woonnet Haaglanden nam in 2023 opnieuw toe. Ongeveer een derde van alle ingeschreven woningzoekenden reageert op een woningadvertentie. Dit aantal reagerende woningzoekenden in Den Haag en in alle regiogemeenten nam iets toe in 2023 tot 59.600. Het aantal nieuwe verhuringen in 2022 bedroeg 4.289. In 2023 bleef dit aantal nagenoeg gelijk. Het aantal advertenties nam iets toe van 2.612 in 2022 naar 2.645 in 2023. Het gemiddeld aantal reacties per woningadvertentie steeg van 344 naar 357. De mediane inschrijfduur voor doorstromers in Den Haag steeg weer naar het niveau van 2022 en nam toe van 49 naar 60 maanden en voor starters steeg deze van 78 naar 79 maanden.

Urgenties

Tot en met november 2023 zijn 708 aanvragen voor urgenties inclusief aanvragen voor eenmalig woningaanbod ingediend: 391 zijn toegewezen en 317 zijn afgewezen. Daarnaast zijn 64 urgenties vanwege herstructurering toegewezen. Van de 391 toegekende urgenties zijn er 71 toegekend met toepassing van de hardheidsclausule. De gewijzigde werkwijze ten aanzien van het toepassen van de menselijke maat (RIS316533) is doorgezet in 2023. Hiervoor is de personele inzet op de dienstverlening uitgebreid. Deze werkwijze wordt doorontwikkeld in 2024.

Huisvestingsvergunningen
Per 1 juli 2019 is een huisvestingsvergunningplicht ingevoerd voor woningen in het middenhuursegment (tot en met 185 WWS-punten). Het doel hiervan is om mensen met een middeninkomen meer kans te geven op een middenhuurwoning. Tot en met november 2023 zijn 5.017 aanvragen behandeld, waarvan 1.487 aanvragen in de goedkope sector en 3.530 in het middensegment. In totaal zijn 4.601 huisvestingsvergunningen toegekend: 1.396 in de goedkope sector en 3.205 in het middensegment. In het tweede halfjaar zien we een afname van het aantal aanvragen huisvestingsvergunning voor middenhuur ten opzichte van het eerste halfjaar. Mogelijke oorzaken kunnen zijn dat particuliere verhuurders hun te hoge aanvangshuren op voorhand verlagen of hun woning verkopen vanwege de strenge voorwaarden voor verhuurders zoals gesteld in de Wet Goed verhuurderschap die per 1 juli 2023 is ingegaan en de aankomende Wet Betaalbare huur.

Doorstroompremie
In juli 2021 is de subsidieregeling Doorstroompremie grote sociale huurwoningen Den Haag 2021 (RIS309514) in werking getreden. De premieregeling is bedoeld voor kleine huishoudens die een grote woning van minimaal 80m2 woonoppervlak en minimaal 5 kamers achterlaten. Het gaat erom dat die woning vervolgens weer wordt verhuurd aan een groot huishouden met minimaal 4 kinderen. De regeling liep tot 1 januari 2023 en is verlengd tot 1 januari 2024. In 2023 zijn er 41 aanvragen gedaan. Daarvan zijn er 27 toegekend en 14 afgewezen. Van de 27 toekenningen zijn er 22 aan een groot huishouden verhuurd en 2 aan een kleiner huishouden. De overige 3 vrijgekomen woningen zijn nog niet verhuurd.

De doorstroompremie zal na 31 december 2023 vervallen omdat er onvoldoende gebruik van werd gemaakt. In de voorbereiding van de Woonzorgvisie zal in afstemming met corporaties gekeken worden welke instrumenten bijdragen aan een betere doorstroming.

Zorgdoelgroepen, statushouders en nieuwkomers
Statushouders krijgen een eenmalig aanbod voor een woning in Den Haag. De wettelijke taakstelling voor 2023 is vastgesteld op 1061 personen. Het merendeel van de statushouders wordt door de corporaties gehuisvest. Daarnaast zijn er woningen gerealiseerd in het kader van het Doorbraakplan. In 2023 hebben uiteindelijk 955 statushouders huisvesting gekregen in Den Haag. Daarmee is de taakstelling van 1061 statushouders, niet gehaald. De 106 statushouders die niet gehuisvest zijn in 2023 komen extra op de taakstelling voor 2024.
In 2023 zijn de bewoners van de groepslocatie SoZa geherhuisvest. Daarnaast kregen ook de bewoners van 11 sloopwoningen een permanente woning (RIS316095). Samen met team nieuwkomers is er gewerkt aan een integrale aanpak om geschikte locaties te vinden en te komen tot een optimale en indien mogelijk multifunctionele invulling van deze locaties.

Resultaten in 2023 als het gaat om zorgdoelgroepen en statushouders:

• Corporaties leveren volgens reguliere afspraken 313 woningen per jaar. Hiervan zijn ten minste 263 gerealiseerd (meetdatum 16 december 2023). Het tekort schuift mee naar volgend jaar.
• In 2022 is de gemeente gestart met de verbouwing van het Willem Dreeshuis. Sinds 2021 wonen hier al 60 personen (uitstroom maatschappelijke opvang). Na de verbouwing worden de overige 59 woningen in gebruik genomen voor reguliere huurders (naar schatting februari 2024).
• In juli 2023 liep het tijdelijk wonen project af met 15 woonplekken aan de Badhuisweg Scheveningen voor jongeren waar afgelopen 2 jaar 22 jongeren met een woonprobleem gebruik van hebben gemaakt. Zij werden begeleid door de jongeren regisseurs, die ook geholpen hebben met vervolghuisvesting.
• In juli 2023 liep het tijdelijk project af met 15 woonplekken aan de Badhuisweg in Scheveningen waar afgelopen 2 jaar 22 jongeren met een woonprobleem gebruik van hebben gemaakt. Zij werden begeleid door de jongerenregisseurs, die ook geholpen hebben met vervolghuisvesting.

Gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire
Gedupeerden van de kinderopvangtoeslagenaffaire in Den Haag krijgen brede ondersteuning van casusregisseurs, die vanuit verschillende disciplines binnen de Gemeente zijn aangesteld. Er is een lokaal maatwerkregeling voor gedupeerden die hun zelfstandige woning zijn verloren door de toeslagenaffaire en op dit moment niet aan bod komen op de woningmarkt door de grote druk. Op basis hiervan kan een woningcorporatie gedupeerden een eenmalig passend woningaanbod doen als zij door de druk op de woningmarkt geen passende woning kunnen vinden. Dit lokaal maatwerk is vastgelegd in het collegebesluit Lokaal maatwerk in het kader van de kinderopvangtoeslagenaffaire (RIS309520) per 20 juli 2021. Deze regeling is 1 juli 2023 opgenomen in de nadere regels lokaal maatwerk Den haag 2019 (RIS). Naast het lokaal maatwerk is er een aantal keer naar aanleiding van een medische situatie urgentie verleend, met het oog op de bijzondere situatie van gedupeerden. Daarnaast wordt er in brede zin advies gegeven aan casusregisseurs van gedupeerden met een woonprobleem.

Studenten
Den Haag zet zich in om een studentenstad te zijn voor alle studenten: MBO, HBO, WO en internationaal. De Woonvisie 2022 (voorheen woonagenda 2020-2023) geeft een ambitie aan om in de periode tot 2023 in te zetten op 1.000 studentenwoningen en tot 2026 in totaal 3000 studentenwoningen aan de stad toe te voegen. Het aantal studenten is naar verwachting de komende jaren lager dan verwacht. Voor de periode tot en met 2023 zijn vooralsnog 462 studentenwoningen in aanbouw genomen (inclusief 114 tijdelijke woningen). Voor 2024 en 2025 zijn momenteel 1.370 studentenwoningen geprogrammeerd.

In 2023 is een tweejarige opdracht aan Hospi Housing verleend om hospitaverhuur in Den Haag te promoten (binnen de mogelijkheden van het huidige kamerbewoningsbeleid). Hospi Housing werft hospita's om (internationale) studenten in huis te nemen en maakt via hun platform matches tussen hospita's en woningzoekende studenten. In 2023 zijn er 25 matches gemaakt in Den Haag.

Met de uitbreiding van de Universiteit van Leiden en de potentiële uitbreiding van de TU Delft in Den Haag, blijft de vraag naar studentenwoningen toe nemen. Met het nog aan te nemen wetsvoorstel ‘Internationalisering in balans’ zal het Rijk naar verwachting hoger onderwijsinstellingen instrumenten bieden om de instroom van internationale studenten in balans te brengen.

In 2023 zijn er vier overleggen georganiseerd van de werkgroep studentenhuisvesting (met alle Haagse hoger onderwijsinstellingen en DUWO) van platform Student en Stad. We zetten deze werkgroep in 2024 voort. Daarnaast is de Taskforce Studentenhuisvesting actief (met de Universiteit van Leiden, De Haagse Hogeschool en DUWO) om projectkansen actief met elkaar te signaleren en daarnaar te handelen. Om tegemoet te komen aan de vraag naar studentenwoningen, wordt gewerkt aan de verruiming van de regels rondom kamerbewoning in specifieke wijken.

Arbeidsmigranten
Het creëren van leefbare, veilige en menswaardige woonomstandigheden voor arbeidsmigranten in Den Haag is een primair doel (zie commissiebrief ‘Proces aanpak huisvesting arbeidsmigranten’ (RIS 305089)). Dat geldt zowel voor huisvesting in de bestaande woningvoorraad als specifieke huisvesting voor arbeidsmigranten. Aan het verblijf van arbeidsmigranten in de gemeente zitten vele aspecten en dat vraagt om een brede aanpak. Dit heeft geleid tot het programma ‘Arbeidsmigratie in goede banen’ (RIS316674). Dat is in oktober 2023 gepresenteerd en in december 2023 besproken in de raad. Met dit programma streven we naar goede arbeids-, leef- en woonomstandigheden van arbeidsmigranten in leefbare wijken en buurten. Middels een brede aanpak en door samenwerking en coördinatie tussen de verschillende beleidsvelden en de samenwerking met diverse partners op lokaal, regionaal en landelijk niveau zetten we ons in om de doelen uit het programma te realiseren. Met de presentatie van het programma zijn de verschillende actielijnen van start gegaan. In Q2 van 2024 volgt de volgende voortgangsrapportage over het programma.

Kwaliteitsbeleid Haagse woningvoorraad
Er wordt gewerkt aan het verbeteren van woningen en het versnellen van opknappen en isoleren van woningen, met voorrang voor slecht geïsoleerde woningen, om onder meer de woningvoorraad in de oude particuliere wijken te verbeteren (RIS316094). Naar aanleiding van het onderzoek naar de kwaliteit van de Haagse woningvoorraad, ook wel bekend als de schouw, is in 2023 een succesvolle pilot gehouden genaamd de Gemeentelijke Verordening Woningkwaliteit en -Veiligheid (GVWA). De GVWA richtte zich op het verbeteren van de gezondheid en veiligheid van woningen, vooral in aandachtswijken zoals Rustenburg-Oostbroek, Laak, Transvaal en delen van de Schildersbuurt. Met aandacht voor vocht- en schimmelproblemen, koolmonoxidevergiftiging, brandveiligheid, loden leidingen en hittestress, werden bewoners voorzien van advies en tools voor een gezonder en veiliger binnenklimaat.

VVE-balie
De gemeente Den Haag kent relatief gezien de meeste Verenigingen van Eigenaren (VvE's) van Nederland. Meer dan de helft van alle woningen in Den Haag maakt deel uit van een VvE. Beleid voor VvE's is daarom cruciaal voor het verbeteren en verduurzamen van de bestaande woningvoorraad. Vanuit de VvE-balie wordt er door VvE-adviseurs van de gemeente Den Haag onafhankelijk advies gegeven. De VvE-balie is opgezet om ervoor te zorgen dat VvE’s zich bewust worden van hun wettelijke verplichtingen en daarmee samenhangend het onderhoud op orde brengen. Daarnaast kunnen bewoners bij de VvE-balie terecht voor advies over duurzame oplossingen en ondersteuning bij het plannen van verduurzamingsprojecten. We zien een stijging in het aantal VvE's dat contact zoekt met de VvE-balie in 2023. Dit jaar zijn er van januari 2023 tot en met eind november 2023  3647 verschillende VvE's geweest die de VvE-balie hebben benaderd. Veruit de meeste vragen, 896, hadden betrekking op juridische vraagstukken. In 294 gevallen werd er advies gegeven over de verduurzaming van het gebouw.De meeste vragen bij de VvE-balie gaan over juridische kwesties, mediation, meerjaren onderhoudsplannen en bouwkundig advies. In 2023 zijn voorbereidingen getroffen voor een nieuw beleidskader VVE's. Dit kader wordt medio 2024 aan de gemeenteraad aangeboden.

Huurbalie
Huurders en verhuurders kunnen hier terecht voor advies en informatie. Indien nodig worden zaken doorgezet naar het Huurteam, Haagse Pandbrigade, GGD en het Juridisch Loket. In 2023 zijn er ruim 5000 vragen verwerkt door de adviseurs van de huurbalie. 75% van de binnengekomen vragen is afkomstig van huurders uit een woningcorporatie en 25% van particuliere huurders. Sinds de invoering van de Wet goed verhuurderschap (Wgv) is duidelijk waarneembaar dat meer particuliere verhuurders de adviseurs weten te vinden. In 2023 zijn ruim 200 meldingen ontvangen vanuit particuliere verhuurders, waarvan de meeste betrekking hebben op de Wgv. Het komende jaar wordt verder ingezet om de huurbalie beter zichtbaar te maken voor de particuliere huurders en verhuurders in de stad.

Hou van je huis
In 2023 zijn er 10.609 contactmomenten geweest over verduurzaming van je huis, o.a. via Hou van je Huis. Hou van je Huis geeft inwoners informatie en advies over verduurzaming en woningonderhoud, energie besparen en gezond en veilig wonen. Alle doelgroepen in de stad kunnen gebruik maken van de dienstverlening van Hou van je huis. Hiervoor zijn verschillende manieren om de dienstverlening te bereiken, zoals telefoon en mail, maar ook de fysieke Hou van je Huis locaties in de stad. In 2023 zijn er twee nieuwe Hou van je Huis locaties geopend: op de Leyweg en in Mariahoeve. Hiermee wordt invulling gegeven aan de ambitie om de dienstverlening zo dichtbij en laagdrempelig mogelijk naar de inwoners te brengen. Uit de eerste bevindingen lijkt het erop dat de inloopmogelijkheden op deze fysieke locaties nog niet veel gebruikt worden.

4. Toezicht en handhaving wonen
De Haagse Pandbrigade (Pandbrigade) houdt toezicht op de fysieke staat en het gebruik van gebouwen in Den Haag. Door middel van handhaving beëindigt de Pandbrigade overtredingen en misstanden die bij controles naar voren komen. De Pandbrigade richt zich op zaken als overbewoning en ander verkeerd gebruik van woningen, illegale bouw, achterstallig woningonderhoud en de aanpak van woonoverlast. Er wordt integraal gecontroleerd, waarbij ook aandacht is voor de juiste inschrijvingen in de Basisregistratie Persoonsgegevens en mogelijke onvolkomenheden bij uitkeringen.

Onderwerpen waar de Pandbrigade specifiek aandacht op heeft gericht in 2023

• De invoering van de Wet goed verhuurderschap en implementatie daarvan in de werkprocessen.
• Specifieke aandacht en inzet in het stadsdeel Laak. Met name de huisvesting van arbeidsmigranten is daarbij een speerpunt.
• Bijdrage aan de inzet in prioritaire gebieden (Zevensprong, Kaapseplein, Van Baerlestraat en Weimarstraat).
• Inzet bij integrale handhavingsacties, waaronder de vanuit de Pandbrigade geïnitieerde grootschalige actie in Rustenbroek-/Oostbroek.
• Energielabel C voor kantoren.

Aantal meldingen
Het aantal meldingen bij de Meldorganisatie is in vergelijking met 2022 gelijk gebleven op een niveau van 4.200. Het gaat om circa 2.850 meldingen over woonoverlast en onrechtmatig gebruik van woningen en 1.250 meldingen over achterstallig woningonderhoud en illegale bouw.

Bestuurlijke boetes
Er zijn in totaal 170 bestuurlijke boetes opgelegd. Het grootste gedeelte hiervan heeft betrekking op het ontbreken van de huisvestingsvergunning.

5. Beheer bedrijfspanden
De gemeente kan besluiten gronden en panden strategisch aan te kopen met het oog op toekomstige stedelijke ontwikkeling. Het gaat per eind 2023 om 224 strategische locaties bestaande uit panden en gronden verspreid over de verschillende stadsdelen. De totale boekwaarde bedraagt ca. € 59 mln.

De gemeente probeert het vastgoed te verhuren. De exploitatielasten, zoals zakelijke lasten, beheerlasten, afschrijvingen en rentelasten en de verhuurbaten worden verrekend met de reserve Strategisch vastgoed stadsontwikkeling.

6. Omgevingsvergunningen
In 2023 zijn 4.446 aanvragen voor een omgevingsvergunning ingediend. Dit zijn 336 aanvragen minder dan 2022. Het gaat om 3.309 bouwaanvragen (341 aanvragen minder dan 2022), 539 aanvragen voor een kapvergunning (40 aanvragen minder dan 2022) en 598 overige aanvragen (109 aanvragen meer dan 2022). Ruim 96% van de bouwaanvragen heeft betrekking op een bouwsom van minder dan € 250.000. Er zijn 74 grote bouwplannen ingediend met een bouwsom groter dan € 1 mln. Dit zijn 9 grote plannen minder dan in 2022.

Opvallend is dat in december 2023 er veel (ook zeer grote) bouwaanvragen net voor de invoering van de Omgevingswet zijn ingediend, met als gevolg dat de legesopbrengst voor omgevingsvergunningen € 1 mln. hoger is geworden dan begroot.

Dienstverlening
Uit het klanttevredenheidsonderzoek blijkt dat de gemeente goed scoort op vriendelijkheid, behulpzaamheid en duidelijkheid. Persoonlijk contact voordat een vergunning wordt aangevraagd, wordt eveneens zeer goed ervaren. Zoals voorgaande jaren zijn klanten minder tevreden over de snelheid en de voortgang van het proces. Inmiddels is samen met adviseurs ingezet op het sneller doorlopen van het proces, hierbij worden aanvragen voor zonnepanelen gemiddeld binnen 4 weken verleend. In 2023 is een training communicatieve vaardigheden en omgaan met weerstanden succesvol afgerond. Daarnaast is gestart met de klantreis Vergunningen met als doel de klantervaring van aanvragers te verbeteren. De klanttevredenheid is ten opzichte van 2022 met gemiddeld 13% gestegen naar een gemiddeld cijfer van 5,5 voor Vergunningen en een 8,2 voor Toezicht.

Wet- en regelgeving Groene leges en leges sociale huurwoningen
In 2018 is € 5 mln. beschikbaar gesteld voor de pilotregeling Groene leges. De regeling is in 2020 verruimd en verlengd tot de komst van de Omgevingswet. Door de verruiming is het ook voor grote projecten aantrekkelijk om duurzaamheidsinitiatieven te ontplooien. Concreet gaat het om minder leges voor een omgevingsvergunning als het bouwplan op duurzame wijze is gerealiseerd. In 2023 zijn 77 aanvragen ingediend voor groene leges met een potentiële legesvermindering van € 0,083 mln.

73 aanvragers hebben hun aanvraag in 2023 duurzaam uitgevoerd en hebben een korting gekregen van in totaal € 0,404 mln. In totaal is er tot en met 2023 € 1,550 mln. aan kortingen verstrekt. Per 31 december 2023 zijn er nog 125 lopende aanvragen die mogelijk recht hebben op een legeskorting van in totaal € 2,237 mln. Voor de regeling is nog € 1,213 mln. beschikbaar. De nieuwe regeling wordt in 2024 voorgelegd aan de raad.

Naast deze regeling is in 2020 € 6 mln. beschikbaar gesteld om de bouw van sociale huurwoningen te stimuleren. Ook deze regeling is verlengd tot de inwerkingtreding van de Omgevingswet. De legesvermindering is € 2.000 per gerealiseerde sociale huurwoning. In 2023 is er 1 aanvraag ingediend met een potentiële legesvermindering van € 0,128 mln. Daarnaast is er in 2023 voor 1 bouwplan een korting vertrekt van € 0,194 mln. Per 31 december 2023 zijn er 15 lopende aanvragen die mogelijk recht hebben op een legeskorting van in totaal € 4,286 mln. Voor de regeling is nog € 1,714 mln. beschikbaar.

Omgevingswet
De Omgevingswet is op 1 januari 2024 in werking getreden. Voor diverse onderdelen, zoals vergunningverlening, toezicht en handhaving is gewerkt aan de voorbereiding op de nieuwe wet en werkwijze. Het proces wordt meer integraal ingericht. Er is in 2023 gewerkt om de processen op orde te krijgen en aan te passen. Per 1 december is overgegaan op het nieuwe systeem om ervaring op te doen als voorbereiding op de invoering van de Omgevingswet.

De Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen
De Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen is op 1 januari 2024 samen met de Omgevingswet (OW) in werking getreden. In 2023 hebben we een Wkb-pilot traject geïnitieerd om met een selecte groep medewerkers van de betrokken vak afdelingen de nieuwe wetgeving in werkprocedures en processen vast te leggen. Vervolgens zijn deze procedures in het nieuwe vergunningssysteem CLO gebouwd. Eind 2023 hebben we dit deel getest in 2024 gaan we hiermee verder.

Stikstofproblematiek
Op 29 mei 2019 is het Programma Aanpak Stikstof (PAS) via een rechterlijke uitspraak onbruikbaar geworden. Dit heeft in Den Haag grote gevolgen gehad voor vergunningverlening van projecten zoals woningbouw. Het Rijk heeft daaropvolgend verschillende maatregelen bekend gemaakt en wetsvoorstellen gedaan om de vergunningverlening en realisering van projecten mogelijk te houden. De jurisprudentie en regelgeving is op dit onderwerp blijvend in beweging. Stikstof blijft daarom voor projecten en vergunningsaanvragen een onderwerp dat aandacht vraagt en waar onderzoek naar moet worden gedaan.

Om ervoor te zorgen dat er nu en in de toekomst voldoende stikstofruimte beschikbaar is voor de bouwopgave van Den Haag, is de gemeente blijvend in samenspraak met partners zoals het Rijk en de Provincie, in onderzoek of er lokale maatregelen mogelijk zijn die stikstof ontwikkelruimte opleveren.

7. Bestemmingsplannen
In 2023 is gewerkt aan een aantal actualiseringsplannen en plannen die noodzakelijk zijn vanwege beleidswijzigingen en ontwikkelingen. Nieuwe plannen zijn vanwege de komst van de Omgevingswet zo min mogelijk gestart.  Vooral in de laatste maanden van 2023 is nog hard gewerkt aan een aantal bestemmingsplannen die in ontwerp ter visie gelegd moesten worden, om te borgen dat deze plannen nog onder het regime van de Wet ruimtelijke ordening afgemaakt kunnen worden.

In 2022 is de inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet opnieuw uitgesteld, ditmaal definitief naar 1 januari 2024. Onder regie van het programma Implementatie Omgevingswet is verder gewerkt aan het aanpassen van de werkprocessen voor vergunning, toezicht en handhaving, waar ook is geoefend met de aangeschafte software.

Een transitieplan is gemaakt om toe te werken naar het Omgevingsplan, dat alle bestemmingsplannen, verordeningen over de fysieke leefomgeving en de zogenaamde “bruidsschat” moet bevatten. Er is geoefend met de software voor het wijzigen van het “omgevingsplan-van-rechtswege” dat ontstaat op na de inwerkingtreding van de Omgevingswet.

Op het gebied van dienstverlening is verder gewerkt aan het ontwikkelen van digitale vragenbomen voor vergunningaanvragen. Een belangrijk onderwerp onder de Omgevingswet is participatie bij de verschillende instrumenten, zoals omgevingsvisie, omgevingsplan en omgevingsvergunning. Met Haags Samenspel en het programma Participatie bij DSO is gewerkt aan implementatie van handreikingen participatie die in 2022 zijn opgesteld.

De raad heeft in 2023 besluiten genomen over bindend advies dat hij wenste te geven bij het afgeven van afwijkende vergunningen van het omgevingsplan (RIS 313814). Ook heeft de raad bepaald wanneer sprake is van verplichte participatie door initiatiefnemers.

Onder de Omgevingswet is sprake van nieuwe instrumenten: de omgevingsvisie, het omgevingsprogramma, het omgevingsplan en de omgevingsvergunning.  De onderlinge samenhang tussen de instrumenten is van belang en hierover is eind 2023 een brief naar de commissie gestuurd (RIS 317389).

8. Kernregistraties
Naast het beheer van basis- en kernregistraties is in 2023 gewerkt aan verbetering van de geo-informatievoorziening. Door de diverse vormen van hybride werken zijn veel gebruikers blijven profiteren van digitale geo-informatie. Ook op afstand was er veel locatie gebonden informatie over de fysieke stad beschikbaar. 

In 2023 werkte de gemeente aan een kleine verlenging van het programma Totaal Driedimensionaal (T3D). Dit is een programma waarin Den Haag samen met de Vereniging Nederlandse Gemeenten, Amsterdam en Rotterdam werkt aan een driedimensionale werkwijze voor de geo-basisregistraties. Het gaat om de hele keten: van inwinning en beheer tot gebruik. Voor Den Haag ligt de uitdaging bij de inwinning. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een Portaal en een Regiekamer om de aangeleverde data zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Er is hiervoor een omgeving ingericht die ervoor zorgt dat datasets van uiteenlopende bronnen die nodig zijn bij het beheer van 3D stadsmodel in samenhang worden opgehaald en beschikbaar gesteld in de proefopstelling van de beheerketen. Hierin worden controles uitgevoerd op de kwaliteit van de aangeleverde datasets en kan gemonitord worden wat de voortgang is in het ververwerkingsproces. Een belangrijk doel van het T3D programma is het delen van opgedane kennis. Hiertoe is een platform opgezet waarop alle opgeleverde producenten en bijbehorende documentatie beschikbaar wordt gesteld. De informatie op dit platform is bedoeld voor alle gemeenten in ons land die aan de slag gaan met 3D informatie. De architectuur die is opgebouwd binnen T3D wordt onderdeel van GEMMA (GEMeentelijke Model Architectuur). In 2023 is er specifiek verder gewerkt aan het eenvoudig landelijk beschikbaar maken van het 3D stadsmodel, hiervoor zijn door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken zogenaamde Werk Aan Uitvoeringmiddelen (WAU) beschikbaar gesteld. 

Basisregistraties   
De Wet basisregistratie ondergrond (BRO) is er sinds 2018. In 2023 zijn er 4 grondwatermonitoringputten en 42 geotechnische sondeeronderzoeken toegevoegd aan het bronhouderportaal. Met geotechnisch sondeeronderzoek wordt zowel op land als op zee de opbouw van de ondergrond in kaart gebracht. De landelijke voorziening zorgt ervoor dat deze gegevens nu voor iedereen beschikbaar zijn als open data. De zelf toets is opnieuw met een positief resultaat afgesloten. De tijdigheid van het aanleveren van gegevens aan de landelijke voorziening is voldoende gewaarborgd.  

In 2023 is er intensief gewerkt aan de kwaliteitsverbetering van de basisregistratie grootschalige topografie. Het gaat hierbij om de overgang naar de verbeterde standaard IMGEO 2.2. Er zijn 8 Haagse wijken verkend en dat heeft geleid tot het aanpassen van ruim 41300 punten in de basisregistratie grootschalige topografie. In het kader van de Verordening Naamgeving en Nummering is er een nieuwe straatnaam vastgesteld. 

3D Stadsmodel/Digitale Spiegelstad
Het Haagse 3D stadsmodel (digitale stads maquette) is de basis voor de ontwikkelingen binnen het programma Digitale Spiegelstad. In dit programma is in 2023 gewerkt aan drie pijlers: techniek, functionaliteit en organisatie. In de pijler techniek zijn er stappen gedaan om het 3D stadsmodel te koppelen aan het 3D beheer van de basisregistratie grootschalige topografie door het model (database, viewer- en beheer functionaliteit) geheel in eigen beheer te nemen.  

In het spoor functionaliteit zijn met de pilot "van ontwerp naar beheer” stappen gemaakt om het 3D stadsmodel onderdeel te laten worden van de waardeketen Ontwerp – 3D stadsmodel - asset management.  Tegelijkertijd hebben we het 3D stadsmodel verbonden aan nieuwe toepassingen zoals 3D ondergrond buitenruimte binnenhof en datalabs. 

Datalab  
In 2023 heeft ons datalab een aanzienlijke ontwikkeling doorgemaakt. Het lab biedt nu een centrale toegangsplek waar alle data, informatie en inzichten eenvoudig te vinden zijn (hub). Er wordt themagericht gewerkt, waarbij voor elk thema bouwstenen worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de opdrachtgevers. De huidige thema's omvatten een breed spectrum: Energietransitie, Ondergrond, Erfgoed, Omgevingsvisie/Omgevingswet, Klimaatadaptatie, Mobiliteit, Binckhorst/integraal programmeren. Door middel van workshops is de kennis over het datalab actief verspreid en is er ingespeeld op nieuwe informatievragen die vanuit de stakeholders naar voren zijn gekomen. Bovendien fungeert het datalab als een verbindende factor, waarbij het samenwerken aan maatschappelijke thema’s binnen en buiten de gemeente mogelijk wordt gemaakt, en deze aanpak bevordert integrale samenwerking.  

9. Grondbeleid
We hebben hoge ambities ten aanzien van het aantal te realiseren woningen, de betaalbaarheid, leefbaarheid, duurzaamheid en het groen. Om deze ambities te verwezenlijken, is het nodig zijn om op plekken actief grondbeleid te voeren. We zetten dit instrument vaker in.
Bij faciliterend grondbeleid voert de gemeente zelf geen grondexploitatie. De gemeente bevordert particuliere initiatieven en neemt waar mogelijk planologische belemmeringen weg. Ook biedt de gemeente begeleiding bij de realisatie. Eventueel stimuleert de gemeente private investeringen door te investeren in publieke voorzieningen, zoals infrastructuur en openbare buitenruimte. Afspraken tussen de gemeente en initiatiefnemers worden contractueel vastgelegd zoals in een anterieure overeenkomst of planuitwerkingskader.